→ LITOSFERA → Start Learning / Download MP3 Flashcards

Question		Answer
STOPIEŃ GEOTERMICZNY start learning		1stopień/33m, w jądrze wewnętrznym jest ok. 5000-6000stopni
GRADIENT GEOTERMICZNY start learning		3.1 stopnia /100m
SKORUPA ZIEMSKA start learning		Dzieli się na: strefę granitową i strefę bazaltową Strefa bazaltowa (sima) (krzem i magnez) - na dnie oceanów i na lądzie pod sial Strefa granitowa (sial) (Krzem i glin) - tylko w obrębie lądów
PŁASZCZ GÓRNY (ZEWNĘTRZNY) start learning		Crofesima - chrom, żelazo, krzem, magnez W górnej częsci - ASTENOSFERA- duża plastyczność, miejsce powstawania wszystkich procesów tektonicznych
Budowa wnętrza ziemi (kolejność od powierzchni) start learning		Skorupa ziemska, płaszcz górny (zewnętrzny), płaszcz dolny (wewnętrzny), jądro zewnętrzne, jądro wewnętrzne
PŁASZCZ DOLNY ZEWNĘTRZNY start learning		PŁASZCZ DOLNY ZEWNĘTRZNY nifesima - nikiel, żeloazo, krzem, magnez
JĄDRO ZEWNĘTRZNE start learning		nife - nikiel, żelazo - prawdopodobnie w stanie ciekłym
JĄDRO WEWNĘTRZNE start learning		nife - nikiel, żelazo
skorupa ziemska - kontynentalna start learning		grubość ś 30-40km, pod młodymi górami do 80km Strefa granitowa SIAL (skały magmowe kwaśne), strefa bazaltowa SIIMA (skały magmowe zasadowe)
LITOSFERA start learning		Górna wastwa Ziemi obejmująca skorupę ziemską i górną część płaszcza zewnętrznego. Głębokość do ok. 100km
Geologia historyczna start learning		Zajmuje się odtwarzaniem dziejów Ziemi
Stratygrafia start learning		Dział geologii obejmujący ustalenie kolejności ułożenia warstw skalnych oraz określanie ich wieku.
Metoda radiometryczna (izotopowa) start learning		Ustalenie wieku skały polega na obliczeniu stosunku uranu do ołowu. Do badania stosuje się izotop węgla c14, którego czas połowicznego rozpadu wynosi 5570lat Metoda bezwzględna Dzięki określeniu wieku szczątków organicznych można pośrednio ustalić wiek skały, w której te szczątki się zachowały.
Metoda dendrochronologiczna start learning		Badanie słojów przyrostu rocznego w pniach drzew. Metoda bezwzględna
Metoda pyłkowa start learning		Badanie pyłków roślinnych zawartych w torfie lub osadach na dnie jeziora Metoda bezwzględna Określenie warunków wegetacji i zmian szaty w przeszłości
Metoda stratygraficzna start learning		Na obszarach o budowie płytowej - im głębiej położona tym starsza skała Metoda względna
Metoda paleontologiczna start learning		Ustalenie wieku za pomocą skamieniałości przewodnich Metoda względna
Metoda tektoniczna start learning		Analiza niezgodności ułożenia warstw - ustalenie czasów ruchów górotwórczych metoda względna
Ery ziemi start learning		1. kenozoik 2. mezozoik 3. paleozoik 4. ery proterozoiczne 5. ery archaiczne
Kenozoik - podział na okresy start learning		Czwartorzęd, neogen, paleogen
Mezozoik - podział na okresy start learning		kreda, jura, trias
Paleozoik - podział na okresy start learning		perm, karbon, dewon, sylur, ordowik, kambr
Holocen (kenozoik - czwartorzęd) start learning		Epoka trwająca do dziś - powstanie Bałtyku + silna ingerencja człowieka
Plejstocen (Kenozoik - czwartorzęd) start learning		Zlodowacenie na półkuli północnej (zatoka Hudsona, Gór Skandynawskich) + pojawienie się człowieka - wschodnia Afryka
Neogen, Paleogen (kenozoik) start learning		Koniec kredy do miocenu - orogeneza alpejska (największe natężenie ruchów górotwórczych - oligocen/miocen)
Kreda (mezozoik) start learning		Wyginięcie większości gatunków w tym gadów
Jura (mezozoik) start learning		Podział Gondway (oddziela się Ameryka Południowa z Afryką, Dekan z Cejlonem, Australia, Antarktyda) Pierwsze ptaki - archeopteryks
trias (mezozoik) start learning		Pojawienie się dinozaurów
karbon/perm (paleozoik) start learning		Rozwój paproci, skrzypów, widłaków
Transgresja morza start learning		Wkroczenie morza w ląd (np. w ordowiku, jurze, kredzie)
Regresja morza start learning		Wycofywanie się mórz z obszarów lądowych (np. w permie, triasie, pliocenie)
Fałd start learning		Układ warstw skalnych, w wyniku deformacji ulega powyginaniu, ale bez przerwania ich ciągłości
Uskok start learning		Powstaje w wyniku pęknięcia skorupy ziemskiej i przemieszczania sie skał względem siebie wzdłuż pęknięcia
Płaszczowina start learning		Fałd obalony i przesunięty - zostaje oderwany od podłoża i przesunięty nawet kilkaset kilometrów dalej
Minerały start learning		pierwiastki lub związki chemiczne występujące w przyrodzie. W większości o strukturze kryształu. Mogą powstać wskutek krzepnięcia magmy, wytrącić z roztworów krążących w skałach, wody mineralnej, procesu wietrzenia, lub przeobrażeń pod wpływem wysokiej temperatury.
Skała start learning		Naturalne skupisko materiałów
skały GŁĘBINOWE = jawnokrystaliczne start learning		Pod powierzchnią ziemi, gdzie magma powoli zastyga, duże kryształy skały magmowe granit, dioryt, gabro, sjenit
skały WYLEWNE = skrytokrystaliczne start learning		Magma wydostaje się na powierzchnie Ziemi, a jej stygnięcie następuje szybko skały magmowe bazalt, andezyt, riolit, profir
Skały osadowe - okruchowe start learning		Powstają przez osadzenie się w innym miejscu drobin skalnych, postać luźna lub zwięzła skały osadowe less, ił, muł, piasek
skały osadowe - pochodzenia organicznego start learning		Z szczątków organizmów żywych. Wapień, kreda, węgiel, torf
Skały osadowe - chemiczne start learning		Przemiana chemiczna Sól kamienna, sowa, gips, siarka
Skał przeobrażone = metamorficzne start learning		Kontakt skały z gorącą magmą lub lawą. Gnejs (z granitu), marmur (z wapienia), diament (z węgla), kwarcyt (z piaskowca)
SEDYMENTACJA start learning		Osadzanie się na lądzie lub w morzu okruchów skalnych pochodzących z wietrzenia skał. Również osadzanie się związków chemicznych na dnach oceanów wytrąconych z szczątków organizmów żywych.
DIAGENEZA start learning		Przekształcanie się pod wpływem nacisku lub cementowania luźnych skał w zwięzłe.
RYFT start learning		Miejsce pęknięcia litosfery. Wąski, długi i bardzo głeboki do 300km rów tektoniczny.
Strefa subdukcji start learning		Podsuwanie płyty oceanicznej pod kontynentalną lub oceanicznej pod inną oceaniczną.
Procesy geologiczne - WEWNĘTRZNE (endogeniczne) start learning		Zachodzą wskutek działania sił wewnętrznych. Plutonizm, wulkanizm, trzęsienia ziemi, ruchy górotwórcze
Procesy geologiczne - ZEWNĘTRZNE (egzogeniczne) start learning		Zachodzą wskutek działania sił zewnętrznych - wiatru, temperatury, morze, rzek lodowców i lądolodów.
PLUTONIZM start learning		Ogół zjawisk związanych z działaniem magmy w obrębie skorupy ziemskiej. Z tworzeniem się ognisk magmowych, wdzieraniem się magmy w inne skały bez przedostania się na powierzchnię ziemi.
INTRUZJE MAGMOWE start learning		Obszary wtargnięcia magmy pomiędzy inne skały.
Jaka to intruzja magmowa? start learning		batolit
Jaka to intruzja magmowa? start learning		lakkolit
Jaka to intruzja magmowa? start learning		lopolit
Jaka to intruzja magmowa? start learning		sille = żyła pokładowa
Jaka to intruzja magmowa? start learning		Dajka
Wulkanizm start learning		ogół zjawisk geologicznych związanych z wydobywaniem lawy oraz towarzyszących jej substancji na powierzchnię Ziemi.
Lawa start learning		Wydostająca się na powierzchnię magma.
Wulkan start learning		Lawa gromadzi się wokół miejsca z którego wypływa i tworzy stożek.
Lawa (skład) start learning		temp ok 1000, tlenki krzemu, gliny, krzemianów, glinkokrzemianów i gazów. Kwaśna i zasadowa
Wulkan typu wezuwiańskiego start learning		lawa kwaśna=bogata w krzemionkę - gęsta, lepka, płynie powoli, tworzy jasne skały np. Wezuwiusz, Krakatau, Kluczewska Sopka tzw. wulkan stożkowy Gwałtowne erupcje > rozrywanie stożka >powstaje kaldera (rozległa głęboka wklęsłość)
Wulkan typu hawajskiego start learning		lawa zasadowa=uboga w krzemionkę - rzadka, płynna, łatwo się rozlewa > niski stożek wulkaniczny Wulkany hawajskie, Hekla tzw. wulkan tarczowy, bez gwałtownych erupcji
Objawy wybuchu wulkanu start learning		najczęściej brak, ale bliskość ogniska magmy może spowodować: wysychanie źródeł w okolicy, topnienie śniegu na wulkanie, ożywienie gejzerów
Gazy wydobywające się przy wybuchu wulkanu start learning		para wodna, dwutlenek węgla w znacznych ilościach, chlor, wodór, azot, metan, siarkowodór, amoniak
Utwory piroklastyczne start learning		Fragmenty lawy rozrzucane w powietrzu, różnej wielkości odłamki skalne wyrwane z krateru
Bomby wulkaniczne start learning		Bryły lawy wyrzucone i zastygłe w powietrzu
Lapille start learning		Fragmenty lawy wielkości orzecha.
Pumeks start learning		Wyrzucone w powietrze fragmenty gorącej lawy bogatej w gazy.
Wulkany lawowe (efuzywne) start learning		Wyrzucają głównie lawę (gwałtowność zależy od rodzaju lawy) np. Wulkany hawajskie
Wulkany eksplozywne start learning		Wyrzucają tylko utwory piroklastyczne i gazy; gwałtownie wybuchają Aquan w Gwatemalii
Stratowulkany start learning		Wyrzucają na przemian lawę i materiał piroklastyczny np. Etna, Wezuwiusz, Krakatau
Skutki wybuchów wulkanów start learning		potoki lawy, duszące gazy, zapylenie atmosfery, potoki błotne, rozwój rolnictwa
Rozmieszczenie wulkanów na ziemi start learning		W strefach subdukcji - ognisty pierścień pacyfiku -> 60% czynnych wulkanów na ziemi W strefach ryftowych - na grzbietach śródoceanicznych
Ważniejsze czynne wulkany start learning		Gualtiri - Chile, Cotopaxi - Ekwador, Orizaba- Meksyk
Kaldera start learning		Zagłębienie powstające w wyniku: rozerwania stożka wulkanicznego przy gwałtownej erupcji lub zapadnięcia się obszaru nad opróżnionym ogniskiem
Nek wulkaniczny start learning		Wzniesienie o bardzo stromych stokach zbudowane z lawy zakrzepłej w kominie wulkanicznym
Trzęsienia ziemi start learning		Drgania skorupy ziemskiej, których przyczyną jest rozchodzenie się fal sejsmicznych.
Powody trzęsień ziemi start learning		Przemieszczanie się mas skalnych w obrębie skorupy ziemskiej: na granicach płyt, w rejonie młodych gór, w uskokach
Trzęsienia zapadliskowe start learning		Przemieszczanie się małych mas skalnych związane z zapadaniem się stropów jaskiń lub wyrobisk górniczych.
Trzęsienia tektoniczne start learning		najsilniejsze, najczęstsze 90% trzęsień
Trzęsienia wulkaniczne start learning		Towarzyszą erupcjom wulkanicznym
H- HIPOCENTRUM start learning		Ognisko trzęsienia ziemi, miejsce tworzenia się fal sejsmicznych
E - EPICENTRUM start learning		Na powierzchni ziemi, pionowo nad hipocentrum, gdzie trzęsienie dociera najszybciej i jest najsielniejsze
Skala Mercallego start learning		12-stopniowa skala zamknięta. Intensywność wstrząsu określa się na podstawie zniszczeń, wywołanych przez drgania. 1 stopień - wyczuwalne tylko przez sejsmografy, 10 - stopień - wali się większość budynków
OBSZARY SEJSMICZNE start learning		Duża częstotliwość silnych trzęsień grzbiety śródoceaniczne (strefy ryftowe), obszary młodych gór (alpidy) wokół oceanu spokojnego - 40% - strefy subdukcji
OBSZARY PANSEJSMICZNE start learning		Sporadyczne trzęsienia ziemi strefa wielkich rowów wschodnioafrykańskich, bajkał, rów morza martwego Granice płyt litosfery - północna Europa, Masyw Centralny
OBSZARY ASEJSMICZNE start learning		Pozbawione trzęsień ziemi Stare platformy prekambryjskie, dna oceaniczne, antarktyda
RUCHY IZOSTATYCZNE start learning		Powolne, długotrwałe, pionowe ruchy skorupy ziemskiej. Powód: zaburzenie równowagi izostatycznej między litosferą i astenosferą.
RUCHY EPEJROGENICZNE = lądotwórcze start learning		Bardzo powolne, obniżające lub wynoszące ruchy skorupy ziemskiej. Spowodowane naciskiem magmy poruszającej się we wnętrzu Ziemi na litosferę.
Regresja morska start learning		Powolne podnoszenie się skorupy ziemskiej powoduje wycofywanie się morza, odsłanianie nowego lądu.
Ruchy górotwórcze (fałdowanie, orogeneza) start learning		Proces prowadzący do powstawania gór fałdowych. poprzez: subdukcję, kolizję dwóch płyt kontynentalnych
Orogenezy najstarsze start learning		Półwysep Kolski, Labrador, Północna część Walii, Anglia, Góry Stanowe
Orogeneza kaledońska start learning		Góry świętokrzyskie, część Sudetów, Góry Skandynawskie, część Appalachów
Orogeneza Hercyńska start learning		odmłodzenie gór Świętokrzyskich, Sudety, Harz, Masyw Czeski
Orogeneza Alpejska start learning		Karpaty, Alpy, Pireneje, Andy
Góry Zrębowe start learning		Pionowy ruch przemieszczania się mas skalnych wzdłuż uskoków np. Sudety, Ural, Harz Powstają zręby i rowy tektoniczne.
Góry wulkaniczne start learning		Tworzą się w wyniku obfitych erupcji wulkanicznych. NIE tworzą pasm górskich. Występują na granicach płyt litosfery i nad plamami gorąca. Kilimandżaro, góry islandii, Hawajów, Kamczatki
WIETRZENIE TERMICZNE (insolacyjne) start learning		Spowodowane dużymi dobowymi amplitudami temperatur. W dzień skała silnie się nagrzewa, w nocy wyziębia się > rozszerza się i kurczy > pękanie
WIETRZENIE MROZOWE (zamróz) start learning		Zamarzanie wody w szczelinach skał
WIETRZENIE SOLNE start learning		Sól krystalizująca się w szczelinach skalnych zwiększa swoją objętość i prowadzi do rozpadu.
WIETRZENIE ILASTE start learning		Pod wpływem wody. Pęcznienie i kurczenie skał ilastych.
ZJAWISKA KRASOWE start learning		Powolne rozpuszczenie skał węglowych lub gipsowych przez wody podziemne i powierzchniowe.
PROCESY EOLICZNE start learning		rzeźbotwórcza działalność wiatru: pustynie, plaże, góry.
SUSPENSJA start learning		Transport materiału skalnego: porywanie materiału i unoszenie w powietrzu.
TOCZENIE start learning		Przesuwanie wiatrem po podłożu drobnych ziaren.
SALTACJA start learning		Skakanie dużych ziaren.
DEFLACJA start learning		Wywiewanie drobnego materiału.
NIECKI DEFLACYJNE start learning		NIECKI DEFLACYJNE
KORAZJA start learning		Mechaniczne niszczenie skał - ziarenka piasku niesione przez wiatr uderzają w skałę.
RIPPLEMARKI (zmarszczki eoliczne) start learning		Szerek małych grzbiecików na piasku.
ERG start learning		Pustynia piaszczysta. Różnorodne wydmy
SERIR start learning		Pustynia żwirowa.
HAMADA start learning		Pustynia kamienista, skalista.
TAKYR start learning		Pustynia ilasta. Pokryta twardym spękanym iłem,
Wybrzeże fiordowe start learning		Powstałe przez zalanie dolin polodowcowych, długie, wąskie i głębokie zatoki morskie Norwegia, Szkocja, Islandia, Grenlandia, Patagonia, Nowa Zelandia
Wybrzeże szkierowe (szerowe) start learning		Ogromna ilość skalistych wysepek(szkierów), zalane mutony(barańce) wystające ponad powierzchnie wody Morze Bałtyckie, Skandynawia
Wybrzeże dalmatyńskie start learning		zalanie obniżeń między pasmami górskimi(równoległymi do brzegu), długie, wąskie wyspy, półwyspy równoległe do brzegu Dalmacja, Kalifornia
Wybrzeże riasowe start learning		wysokie, strome, urozmaicona linia brzegowa, powstało w miejscu gdzie morze graniczy z zalanym obszarem górskim, półwyspy, zatoki Irlandia, Grecja, Hiszpania
Wybrzeże limanowe=jarowe start learning		Tworzy się w wyniku zalania ujściowego odcinka jarów Morze Czarne, Zatoka Gwinejska
Wybrzeże klifowe start learning		wysokie, strome, utworzone w wyniku abrazji (niszczenie brzegu) Wyspa Wolin, Gdynia Orłowo, południowa Anglia
Wybrzeże mierzejowe start learning		z płaskimi, piaszczystymi mierzejami odcinającymi dawne zatoki, z jeziorami przybrzeżnymi Półwysep Helski, Mierzeja Wiślana, okolice Łebsko, Jamno, Gradno
Wybrzeże lagunowe start learning		podobne do mierzejowego, na obszarach o dużym wahaniu pływów Zatoka meksykańska, wenecja, floryda
Wybrzeże deltowe start learning		wybrzeże niskie, w dolinie rzek tworzących deltę Delta Wisły, Dunaju, Nilu, Missisipi, Gangesu
Wybrzeże mangrowe = mamorzynowe start learning		płaskie, porośniete lasami namorzynowymi (wodolubnymi, w strefie pływów) Kuba, Sumatra, Nowa Gwinea, Zatoka Bengalska
Nizina start learning		Obszar położony do 300m.n.p. m, płaska, falista, pagórkowata
Depresja start learning		Część niziny, leżąca poniżej poziomu morza
Kryptodepresja start learning		Zagłębienie terenu wypełnione przez wodę jeziora, którego dno leży poniżej poziomu morza
Wyżyna start learning		Powyżej 300m.n.p. m, często obok kotliny
Szelf start learning		Płytkie dno morskie, do głębokości ok. 200m, znajdujące się w pobliżu kontynentów
Stok Kontynentalny start learning		przedłużenie szelfu, z większym spadkiem
Morena czołowa (formy polodowcowe) start learning		wysokie pagórki, o dość stromych stokach
Morena denna (formy polodowcowe) start learning		prawie płaski teren, lekko falisty, liczne zagłębienia po wytopieniu się brył martwego lodu (ten, który oddzielił się od lądolodu)
Morena boczna (formy polodowcowe) start learning		Wąskie wały ciągnące się wzdłuż brzegów lądolodu lub lodowca
Kemy (formy polodowcowe) start learning		Skoncentrowane w jednym miejscu pagórki zbudowane z piasków i żwirów, płaska powierzchnia szczytowa
Ozy (formy polodowcowe) start learning		długie, wąskie wały zbudowane z piasków i żwirów powstałe w szczelinach lądolodu
Drumliny (formy polodowcowe) start learning		W dużych skupiskach, podłużne wzgórza o opływowych kształtach
Sandry (formy polodowcowe) start learning		rozległe, płaskie stożki napływowe
Oczka wytopiskowe (formy polodowcowe) start learning		małe jeziorka powstałe w zagłębieniach po wytopieniu się brył martwego lodu (odpadniętego)
Jeziora morenowe (formy polodowcowe) start learning		Powstałe na skutek zatarasowania odpływu wód przez osady morenowe
Pradoliny (formy polodowcowe) start learning		Wielkie doliny rzeczne utworzone przez wody wypływające spod lądolodu, równoległe do czoła lądolodu
Rynny polodowcowe (formy polodowcowe) start learning		Podłużne zagłębienia utworzone w morenie denneju
Mutony (barańce) (formy polodowcowe) start learning		pagórki skalne wygładzone przez nasuwający się lądolód/lodowiec
Doliny U-kształtne (formy polodowcowe) start learning		Doliny rzeczne poszerzone i wyrównane przez spływający lodowiec
Co to za skamieniałość przewodnia? start learning		AMONIT
Co to za skamieniałość przewodnia? start learning		BELEMNIT
Co to za skamieniałość przewodnia? start learning		liliowiec
Co to za skamieniałość przewodnia? start learning		ramienionóg
Co to za skamieniałość przewodnia? start learning		TRYBOLIT
Co to za skała? start learning		gnejs

LITOSFERA

You must sign in to write a comment