→ Łacińska Terminologia Prawnicza (UKSW 2016/2017) → Start Learning

Question		Answer
Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire start learning		znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać - Cyceron
Repetitio est mater studiorum start learning		powtarzanie jest matką wiedzy, trening czyni mistrza
Sapere aude; Sapere auso start learning		odważ się być mądrym, odważył się być mądrym - Horacy
A priori start learning		z założenia, z góry, uprzedzając fakty
Ab ovo start learning		"od jajka, od samego początku, Zygmunt Gloger pisze, że ab ovo u Rzymian pochodzi z ich przysłowia (łac.) ab ovo ad mala („od jajka do jabłek”), czyli „od początku do końca, gdyż Rzymianie wieczerze swoje rozpoczynali od jaj, a kończyli na jabłkach”[1].
Captatio benevolentiae start learning		zjednywanie sobie względów, życzliwości.
Casus belli start learning		powód do wojny
Cedant arma togae! start learning		niech oręż ustąpi przed togą, niech władza wojskowa ustąpi przed cywilną, niech nastanie pokój; cytat z mowy o swoim konsulacie Cycerona.
Cogito, ergo sum start learning		nyślę, więc jestem - Rene Descartes
Communi consensu start learning		za wspólną zgodą
Corpus delicti start learning		przedmiot przestępstwa – dowód rzeczowy świadczący o przestępstwie, ślad lub przedmiot stanowiący podstawę do przedstawienia wniosków dotyczących popełnionego czynu i sprawcy.
Sapienti sat start learning		mądremu wystarczy (pol. mądrej głowie dość dwie słowie)
Finis coronat opus start learning		koniec wieńczy dzieło
Memento mori start learning		pamiętaj o śmierci
O tempora! O mores! start learning		Co za czasy! Co za obyczaje!) – zdanie Cycerona z jego pierwszej mowy przeciw Katylinie. W dosłownym tłumaczeniu: O czasy, o obyczaje!
Per fas et nefas start learning		prawem i bezprawiem, nieprzebierając w środkach, wszelkimi dozwolonymi i niedozwolonymi środkami
Pro publico bono start learning		dla dobra publicznego – określenie oznaczające usługi profesjonalne wykonywane dobrowolnie i bezpłatnie, w interesie publicznym
Qui tacet, consentire videtur start learning		kto milczy, ten zdaje się zezwalać; jedna z zasad prawa kanonicznego.
Quod erat demonstrandum start learning		co było do udowodnienia
Salus rei publicae suprema lex esto start learning		dobro republiki najwyższym prawem
Votum separatum start learning		zdanie odrębne – opinia inna niż głoszona przez większość, opinia nie mieszcząca się w proponowanych rozwiązaniach bądź zbiorach głosów.
Nauki historyczne start learning		science historical
ius start learning		prawo (jako całość)
quo iure start learning		jakim prawem!?
ipso iure start learning		z mocy samego prawa
ubi societas ibi ius start learning		gdzie społeczeństwo, tam prawo
fontes iuris start learning		źródła prawa
fontes iuris oriundi start learning		źródła powstania/pochodzenia prawa
fontes iuris cognoscendi start learning		źródła poznania prawa
ex nihilo start learning		z niczego
mos maiorum start learning		obyczaj przodków
longa consuetudo start learning		długi zwyczaj, ustaloną, jednolicie wykonywaną i trwałą praktykę postępowania w określonej sytuacji - prawo zwyczajowe
summum ius – summa iniuria start learning		szczyt prawa to szczyt bezprawia; zbyt szczegółowe (bezwzględne) przestrzeganie prawa staje się przyczyną największej krzywdy.
adiuvandi iuris civilis gratia start learning		pretorskie wyjaśnianie przepisów prawa cywilnego
supplendi iuris civilis gratia start learning		pretorskie uzupełnianie istniejących luk w prawie cywilnym
corrigendi iuris civilis gratia start learning		pretorskie poprawianie przepisów prawa cywilnego
ius publicum – publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat start learning		Prawem publicznym jest prawo, które dotyczy pomyślności państwa
ius privatum – privatum ius – quod ad singulorum utilitatem spectat start learning		Prawem prywatnym jest toprawo, które dotyczy interesów poszczególnych osób.
ius est ars boni et aequi start learning		prawo jest sztuką dobra i słuszności; prawo jest sztuką tego, co dobre isłuszne;
ius civile – ius canonicum – utriusque iuris start learning		oboje praw (cywilne i kanoniczne); (doctor utriusque iuris – doktor obojga praw, tj. rzymskiego i kanonicznego)
ius cogens – ius dispositivum start learning		bezwzglednie obowiązujące
ius dispositivum start learning		przepisy wzglednie obowiązujące
ius particulare start learning		prawo partykularne, oddzielne
ius universale start learning		prawo powszechne, ogólne
ignorantia iuris nocet = ignorantia iuris non exculpat start learning		nieznajomość prawa szkodzi = nieznajomość prawa nie uwalnia, nie tłumaczy
ignorantia facti non nocet start learning		nieznajomość faktu nie szkodzi
glossa marginalis start learning		glosa na marginesie
glossa interlinealis start learning		glosa między wierszami
glossa ordinaria (Accursiusa) start learning		glosa zgodna z prawem
ius ducale start learning		prawo książęce - zespół uprawnień księcia w stosunku do ludnościlub dóbr
lex ducalis start learning		ustawa książęca
forum start learning		agora (gr.), rynek, jarmark, plac, miejsce, sąd
forum Romanum start learning		rynek rzymski, inna nazwa to Forum Magnum – plac w starożytnym Rzymie, u stóp Kapitolu i Palatynu. Centrum polityczne i towarzyskie Rzymuokresu republiki.
Ecclesia vivit lege Romana start learning		Kosciół żyje (posluguje się) prawem rzymskim
neminem captivabimus nisi iure victum start learning		Nikogo nie więzimy, o ile go prawem nie przekonamy (przywilejnietykalności osobistej nadany szlachcie przez Wladysława Jagiełłę)
loca forensia start learning		miejsce gdzie sąrynki, miejsce sprawowania sądu (równoważne z kompetencją sądu)
forum liberum start learning		sąd, który można wybrać, czyli prawa wolnego handlu, które raz w tygodniu, w soboty, umożliwiało kupcom na rynku kazimierskim sprzedawanie mięsa poza jatkami
census fori start learning		wykaz sądów
privilegium fori start learning		przywilej (immunitet) sądu, np sądów wojskowych, duchownych
praescriptio fori start learning		zarzut niewłaściwości sądu; przypisany sąd; zarządzenie sali sądowej,-domniemanie prawne
actor sequitur forum rei start learning		powód idzie za miejscem sądu pozwanego
formula processus start learning		formuła procesu
causae spirituales start learning		niezawisłość sądów kościelnych
causae saeculares start learning		sprawy świeckie
lex perfecta start learning		dosł. prawo doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją nieważności.
lex plus quam perfecta start learning		dosł. prawo bardziej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) oraz sankcją nieważności.
lex minus quam perfecta start learning		dosł - prawo mniej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną).
lex imperfecta start learning		dosł. prawo niedoskonałe - norma prawna pozbawiona jakiejkolwiek sankcji.
praeter legem start learning		obok ustawy – o działaniu nie stojącym w sprzeczności z prawem, ale i nie przewidzianym wprawie; poza prawem
contra legem start learning		wbrew ustawie
iuxta legem start learning		zgodnie z ustawą; zwyczaje zgodne z prawem
ratio legis start learning		cel ustawy, racja prawna, uzasadnienie ustawowe
ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio start learning		gdzie ten sam cel, tam także takie samo uregulowanie (taka sama dyspozycja ustawy), w takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne
per analogiam start learning		przez podobieństwo, analogię
analogia legis start learning		wnioskowanie z ustawy; wnioskowanie poprzez ustalanie konsekwencji prawnych faktu, który nie jest jeszcze szczegółowo uregulowany w prawie
analogia iuris start learning		analogia z prawa) – analogia z ducha (istoty) prawa. wnioskowanie zcałego systemu prawa; wnioskowanie poprzez zastosowanie do stanu rzeczy, analogiaprawa nie uregulowanego w prawie regulacji dotyczącej podobnego stanu (w prawiecywilnym)
a contrario start learning		z przeciwieństwa, (wychodząc) z przeciwnego (założenia), przeciwnie, przeciwnym sposobem
praesumptio facti start learning		domniemanie faktyczne, relacja opiera się na przyjęciu prawdopodobieństwa wynikającego z doświadczenia życiowego; na podstawie pewnych faktów o innych, np.: domniemywa się, że podeszczu jezdnia jest śliska
praesumptio iuris start learning		domniemanie prawne, np. domniemanie
praesumptio iuris tantum start learning		domniemanie wzruszalne, domniemanie wyłącznie prawne, czyli usuwalne, – można je obalić dowodem przeciwnym – np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary, domniemanie ojcostwa w małżeństwie
praesumptio iuris ac de iure start learning		domniemanie prawne niewzruszalne – nie można go obalić dowodem przeciwnym; obecnie w polskim prawie występują wyjątkowo – np. rękojmia wiary ksiąg wieczystych
lex generalis start learning		ustawa ogólna
lex specialis start learning		ustawa specjalna, przepis szczególny
lex retro non agit start learning		ustawa (prawo) nie działa wstecz
desuetudo start learning		dosł. odwyknienie, odzwyczajenie, - jedna z reguł derogacyjnych - wygaśnięcie ustawy przez nieużywanie; zaprzestanie
lex posterior derogat legi priori start learning		prawo ustanowione później (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, np. z dwóch ustaw i tym samym stopniu szczegółowości) należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej.
lex specialis derogat legi generali start learning		prawo o większym stopniu szczegółowości (pochodzące z aktów prawnych otej samej mocy, np. z dwóch ustaw, obowiązujące w tym samym czasie) należy stosować przed prawem ogólniejszym.
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali start learning		przepis ogólny późniejszy nie uchyla przepisu wcześniejszego szczególnego. Jedna z dyrektyw derogacyjnych stosowanych przy wykładni przepisów.
de lege lata start learning		o ustawie obowiązującej,
de lege ferenda start learning		o ustawie, która ma być uchwalona,
erga omnes start learning		wobec wszystkich, prawo/norma skuteczne wobec podmiotów trzecich, np. prawa rzeczowe
inter partes start learning		między stronami, np. zobowiązania z umów
da mihi factum, dabo tibi ius start learning		daj mi fakt, dam ci prawo; udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo (a przyznam ci rację, a wymierzę sprawiedliwość).
iura novit curia start learning		sąd (urząd) zna prawo, zasada prawna wskazująca na to, że sąd zna obowiązujące przepisy i stosuje je z urzędu, niezależnie od tego, czy strony postępowania się na nie powołują, czy nie.
sensu stricto start learning		w ścisłym znaczeniu
sensu largo start learning		w szerokim znaczeniu
clara non sunt interpretanda start learning		jasne teksty nie podlegają (nie wymagają) wykładni,
ex definitione start learning		(co wynika) zdefinicji
qui suo iure utitur, neminem laedit start learning		nikogo nie krzywdzi ten, kto korzysta ze swego prawa; kto korzysta ze swego prawa, nikomu nie szkodzi.
prior tempore potior iure start learning		pierwszy w czasie, lepszy w prawie; pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa
expressis verbis start learning		wypowiedziane wyraźnie słowami; dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie
superfluum start learning		coś ponad; np. zbędne powtórzenia nie wnoszącego nowości do systemu prawa
numerus clausus start learning		określona liczba, liczba zamknięta, ograniczona np. ograniczone prawa rzeczowe
prima facie start learning		na pierwszy rzut oka,
inter vivos start learning		między żyjącymi, np. czynności prawne – umowy
mortis causa start learning		na wypadekśmierci, np. czynności prawne – zapis, testament
genus perire non censetur start learning		rzeczy oznaczone co do gatunku nie giną, gatunek nie ginie
causa solvendi start learning		celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie się jej pasywów. Przykładem jest zapłata długu. powód zwolnienia się
causa donandi start learning		dokonuje się czynności tylko po to, żeby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby, bez żadnego ekwiwalentu. Przykładem jest darowizna. powodem jest darowizna.
causa obligandi vel acquirendi start learning		celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów. Przykładem będą sprzedaż i najem.
ad incertas personas start learning		do niepewnych osób; (oferty) adresowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców
per facta concludentia start learning		przez zaistnienie pewnych faktów; w sposób dorozumiany
ad solemnitatem start learning		(forma czynności prawnej zastrzeżona) pod rygorem nieważności
ad probationem start learning		(forma czynności prawnej zastrzeżona) dla celów dowodowych
ad eventum start learning		(forma czynnościprawnej zastrzeżona) dla wywołania określonych skutków prawnych
reservatio mentalis start learning		zastrzeżenie dokonane w myśli, zmieniające treść słów wypowiedzianychgłośno; potajemne zastrzeżenie, restrykcja. Wola nie jest zgodna zoświadczeniem woli.
essentialia negotii start learning		przedmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej – składniki treści czynności cywilnoprawnej, które określają typ tej czynności (w szczególności typ umowy) i charakter wynikającego z niej stosunku prawnego
naturalia negotii start learning		przedmiotowo nieistotne składniki treści czynności prawnej
accidentalia negotii start learning		podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej, które nie wpływająna istotę tej czynności jednakże mocą woli stron zostały podniesione do rangi istotnych.Np. warunek, termin, polecenie, kara umowna. dodatkowe ważności czynności prawnej
negotium claudicans start learning		czynność prawna kulejąca
dies a quo start learning		termin początkowy
dies ad quem start learning		termin końcowy
computatio civilis start learning		sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w której najmniejszą jednostką obliczania czasu jest doba, tzw. komputacja rzymska...
computatio a momento ad momentum start learning		sposób liczenia czasu – sposób bardzo dokładny (określona godzina) – od godziny zdarzenia
ex tunc start learning		od samegopoczątku zawarcia, z mocą wsteczną
ex nunc start learning		od teraz, odzaraz, od tej pory
ex contractu start learning		(wynikły) z umowy(kontraktu)
ex delicto start learning		(wynikły) z czynu niedozwolonego (deliktu)
verba legis start learning		brzmienie ustawy
res omnium communes start learning		rzeczy wspólne wszystkim ludziom
superficies solo cedit start learning		to co jest ponad powierzchnią przypada gruntowi
iura in re aliena start learning		prawa na rzeczy cudzej, ograniczone prawa rzeczowe
actio in rem – erga omnes start learning		powództwa o ochronę praw na rzeczy – wobec wszystkich (ale in personam –inter partes)
ius possidendi start learning		prawo do posiadania rzeczy
ius utendi start learning		uprawnia do użytkowania (używania) rzeczy
ius fruendi start learning		uprawnia do pobierania pożytków i przychodów z rzeczy,
ius abutendi start learning		uprawnia do dyspozycji faktycznej, prawo zużycia rzeczy, zmniejszenia rzeczy.
ius disponendi start learning		prawo rozporządzania (dysponowania) rzeczą
ius alienandi start learning		prawo wyzbycia sie rzeczy
ius infinitum start learning		prawo nieograniczone, prawo niczym nieograniczone
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet start learning		nikt nie może przenieść na drugiegowięcej praw niż sam posiada
solo consensu start learning		samym porozumieniem, z samego porozumienia
accessio possessionis start learning		doliczenie posiadania
accessio temporis start learning		doliczenie czasu
in statu usucapiendi start learning		w sytuacji prowadzącej do zasiedzenia
lege non distinguente start learning		ustawa nie czyni różnicowania
dominium directum start learning		własność zwierzchnia (senior)
dominium utile start learning		własność użytkowa(wasal)
condominium pro indiviso start learning		współwłasność niepodzielna
rei vindicatio - cum omni causa start learning		skarga wydobywcza (wystąpienie o zwrot rzeczy) – z każdego powodu, zkażdej przyczyny
actio negatoria start learning		skarga o naruszenie posiadania, zwrot rzeczy przy naruszeniu wykonania pr. własności
non facere/ pati start learning		znosić nie czynić – ten kto ma grunt obciążony prawem innego
dare start learning		danie
facere start learning		czynienie
non facere start learning		nieczynienie
omittere start learning		zaprzeczenie
pati start learning		znoszenie
confusio start learning		pomieszanie (np. ruchomości z nieruchomościami)
ususfructus start learning		użytkowanie, służebność osobista polegająca na prawie używania cudzej rzeczy i pobierania zniej wszystkich pożytków bez naruszenia jej substancji – bez zużycia
servitus in faciendi consistere nequit start learning		służebność nie może polegać na pozytywnym działaniu (facere) ze strony właściciela nieruchomości służebnej
corpus start learning		faktyczneposiadanie, fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza (animus – wola posiadania)
animus rem sibi habendi, animus possidendi start learning		wola posiadania dla siebie
nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest start learning		nikt sam dla siebie nie może zmienić przyczyny posiadania
precario dans - accipiens start learning		precario dans – oddający w precarium; precario accipiens – prekarzysta, otrzymujacy w precarium; precarium – umowa polegająca na oddaniu rzeczy na prośbę w bezpłatne używanie z obowiązkiem zwrotu na każdoczesne żądanie
beneficium possessionis start learning		dobrodziejstwo posiadania
cautio damni infecti start learning		kaucja (gwarancja) za szkodę, która będzie wyrządzona – stypulacja ocharakterze gwarancyjnym – odszkodowawczym
traditio corporalis start learning		wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
possessio vitiosa – non vitiosa start learning		posiadanie wadliwe – niewadliwe, np. siła
longa manu traditio start learning		przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
animus possidendi pro alieno start learning		wola posiadania dla drugiego
traditio corporalis start learning		wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
longa manu traditio start learning		przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
constitutum possessorium start learning		sposób przeniesienia posiadania bez rzeczywistego przekazania, wręczeniarzeczy (traditio), wyłącznie na podstawie porozumienia stron, jeśli przenoszącywłasność zatrzymuje rzecz we władaniu,
traditio brevi manu start learning		polega na tym, że następuje przeniesienie possessio z posiadacza na dzierżyciela mocą samej umowy zawartej między posiadaczem a dzierżycielem, dzierżyciel miał już corpus, teraz mocą samej umowy przechodzi na niego posiadanie
ius retentionis start learning		prawo retencji, prawo zatrzymania
ius tollendi start learning		upoważnienie lokatora, dzierżawcy, wierzyciela zastawnego do usunięcia i odebrania przy zwrocie przedmiotu wszelkich poczynionych inwestycyj.
conditio sine qua non start learning		warunek bez którego nie, warunek konieczny, nieodzowny, konieczne i niezbędne działanie, stan lub składnik
niemini deneganda start learning		nikomu nie mozna odmowic
ex lege start learning		wg ustawy, z mocyprawa
successio in universitatem start learning		sukcesja (nabycie praw) w całości, pod tytułem ogólnym, np. przyjęcie spadku w całości (zob. 4 rodzaje sukcesji w prawie rzymskim – spadkobranie, conventio immarrum, abrogatio, bonorum emptio!)
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet start learning		nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada
nasciturus pro iam nato habetur start learning		Nasciturus pro iam nato habetur
nasciturus pro iam nato habetur quotiens decommodis eius agitur start learning		mający się narodzić(dziecko poczęte) jest uważany za już narodzonego, ilekroć chodzi o jego korzyści
in capita start learning		według głów (naszczyciewierzchołku)
in stirpes start learning		według szczepów (u podstawy), np. dzieci dziedziczące zamiast ojca później zmarłego
mortis causa start learning		na wypadekśmierci
cum animo testandi start learning		z wolą (zamiarem), myślą testowania
favor testamenti start learning		z przychylnością, dobrodziejstwem (korzyścią) dla testamentu
ludicum intervallum start learning		przebłysk świadomości, np. u chorych psychicznie
sensu stricto start learning		in the strict sense
legatum per vindicationem start learning		legat windykacyjny. Zapis prawa cywilnego – ius civilepolegającyna bezpośrednim przekazaniu własności kwirytarnej rzeczy przez testatora idający legatariuszowi możność wystąpienia z rei vindicatio dlarealizacji zapisu
legatum per damnationem start learning		legat damnacyjny. Zapis dający zapisobiorcy roszczenie przeciwdziedzicowi o przeniesienie własności zapisanej rzeczy lub przysporzeniezapisanej korzyści majątkowej,
legatum nominis start learning		Legatum nominis
legatum liberationis start learning		Legatum liberationis
transmissio hereditatis start learning		transmissio hereditatis
per facta concludentia start learning		per facta concludentia
cum viribus hereditatis start learning		cum viribus hereditatis
pro viribus hereditatis start learning		pro viribus hereditatis
successio anticipata start learning		Anticipate successio
hereditatis petitio start learning		hereditatis petitio
matrimonium non existens start learning		małżeństwo nie istnieje
impedimentum dirimens start learning		przeszkoda zrywająca
matrimoniale foedus start learning		przymierze małżeńskie
consensus matrimonialis start learning		zgoda małżeńska
numerus clausus start learning		zamknięta liczba
matrimonia libera esse debent start learning		małżeństwa powinny być wolne od nacisków
sponsalia start learning		zaręczyny
matrimonii promissio start learning		przyrzeczenie zawarcia małżeństwa
nemo turpitudinem suam allegans audiatur start learning		nikt, kto powołuje się na własną niegodziwość nie będzie wysłuchany
matrimonium ratum et consummatum start learning		malżeństwo zawarte i dopełnion (skonsumowane)
nulla humana potestas start learning		żadna ludzka władza nie może rozwiązać zawartego małżeństwa
separatio quoad torum et mensam start learning		oddzielenie co do łoża i stołu
separatio perpetua start learning		separacja trwała
separatio temporanea start learning		separacja czasowa
matrimonium non consummatum start learning		małżeństwo nie dopełnione (nie skonsumowane)
mater semper certa est start learning		matka zawsze jest pewna
pater est quem nuptiae demonstrant start learning		ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo
impotentia generandi start learning		bezpłodność - niemożność stania się rodzicem dziecka
impotentia coeundi start learning		niemożność współżycia - niezdolność do odbycia stosunku seksualnego
liberi vulgo concepti start learning		dzieci poczęte poza małżeństwem
filii legitimi start learning		dzieci z prawego łoża
filii illegitimi start learning		dzieci z nieprawego łoża
filii illegimi legitimantur per subsequens matrimonium parentum start learning		dzieci z nieprawego łoża są legitymowane po zawarciu małżeństwa
exceptio plurium concubentium start learning		zarzut wielu współżyjących
matrimonium putativum start learning		małżeństwo mniemane
adoptio plena start learning		przysposobienie ze wszystkimi skutkami
adoptio minus plena start learning		"adopcja niepełna (dziecko zostaje pod władzą ojca w dotychczasowej rodzinie, ale otrzymuje prawo do dziedziczenia beztestamentowego)
adoptio plenissima start learning		adopcja najpełniejsza (dziecko traktowane jako członek rodziny)
adoptio naturam imitatur start learning		adopcja powinna odtwarzać naturę (tzn, powinna być zachowana różnica wieku)
in vivo start learning		zapłodnienie naturalne, z przyjemnością =)
in vitro start learning		zapłodnienie sztuczne
vinculum iuris start learning		węzeł prawny
obligare start learning		zobowiązywać
inter partes start learning		między stronami
obligatio naturalis start learning		zobowiązanie, które nie może być zaskarżone
dare, facere, non facere, pati start learning		danie, czynienie, nieczynienie, znoszenie
impossibilium nulla obligatio est start learning		nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych
genus perire non censetur start learning		uważa się, że gatunek nie ginie
species perit ei cui debetur start learning		rzecz oznaczona indywidualnie przepada temu, komu się należy
damnum emergens start learning		rzeczywisty uszczerbek majątkowy, szkoda rzeczywista
lucrum cessans start learning		korzyści, jakich spodziewał się podmiot prawa, ale których nie osiągnął z uwagi na to, że ktoś nie wykonał swego zobowiązania i przez to wyrządził mu szkodę uniemożliwiającą osiągnięcie tych korzyści
pretium commune start learning		" wartość dla wszystkich
pretium singulare start learning		cena w odniesieniu do całego majątku poszkodowanego uwzględniająca związki funkcjonalne z innymi przedmiotami
pretium affectionis start learning		według wartości uczuciowej, szczególnego upodobania (pretium affectionis) np. zniszczenie pamiątkowego zdjęcia. Nie da się obiektywnie określić wartości szczegolnego upodobania
compensatio lucri cum damno start learning		potrącenie zysku ze stratą
obligatio alternativa start learning		Zobowiązanie przemienne – zobowiązanie, którego wykonanie polega na tym, że dłużnik może spełnić jedno z kilku alternatywnych świadczeń.
facultas alternativa start learning		Upoważnienie przemienne – w prawie zobowiązań możliwość zwolnienia się dłużnika od swojego zobowiązania przez spełnienie innego świadczenia. Upoważnienie przemienne powstaje z umowy lub w przypadkach przewidzianych w ustawie.
datio in solutum start learning		świadczenie w miejsce wykonania) – instytucja prawa zobowiązań, czynność prawna prowadząca do wygaśnięcia istniejącego zobowiązania poprzez spełnienie innego świadczenia niż wynikające z dotychczasowego stosunku obligacyjnego.
negotium mixtum cum donatione start learning		Są to umowy zawierające element częściowej odpłatności.
pactum in favorem tertii start learning		umowa na rzecz osoby trzeciej
lex commissoria start learning		zastrzeżenie, dodane do umowy, na mocy którego dłużnik traci swoje prawa z umowy, w razie niedotrzymania zobowiązania.
pactum de contrahendo start learning		Umowa przedwstępna – umowa, w której jedna lub obie strony zobowiązują się, że zawrą inną umowę, tzw. przyrzeczoną.
culpa in contrahendo start learning		wina w kontraktowaniu
pacta sunt servanda start learning		umów należy dotrzymywać – zasada wyrażająca się w tym, że osoba, która zawarła w sposób ważny umowę, musi się z niej wywiązać.
rebus sic stantibus start learning		skoro sprawy przybrały taki obrót) – instytucja prawa cywilnego oraz doktryna w prawie traktatów.
exceptio non adimpleti contractus start learning		"zarzut niewykonania umowy") - sposób obrony dłużnika w sporze sądowym wynikłym na tle zawartej umowy wzajemnej, polegający na zarzuceniu wierzycielowi, że ten nie wykonał swojej części umowy
dolus start learning		w prawie rzymskim najwyższy stopień winy, polegał na świadomym zachowaniu się (tzn. działaniu lub zaniechaniu) zmierzającym do wyrządzenia drugiemu szkody. w prawie karnym: wina umyślna
culpa start learning		negligentia, niedbalstwo pojęcie z zakresu teorii prawa oznaczające nieumyślne spowodowanie szkody lub czynu zabronionego
culpa in eligendo start learning		Wina w wyborze, np. wyborze wykonawcy
casus start learning		zdarzenie, wypadek, przykry zbieg okoliczności;
vis maior start learning		"Siła wyższa", powoduje zwolnienie kogoś z odpowiedzialności
vis cui humana infirmitas resistere non potest start learning		Siła wyższa to zdarzenie, któremu słabość ludzka nie może się oprzeć
compensatio start learning		potrącenie
novatio start learning		nowacja - zastąpienie jednego stosunku obligacyjnego innym, nowym
confusio start learning		zlanie w jedno, np. dłużnik stał się spadkobiercą wierzyciela
cessio start learning		ustępowanie, odchodzenie
pactum de non cedendo vel non alienando start learning		Pactum de non cedendo (zakaz cesji) – zastrzeżenie umowne wyłączające lub ograniczające możliwość przeniesienia uprawnienia (wierzytelności) z umowy w drodze przelewu
emptio rei speratae start learning		kupno rzeczy spodziewanej
emptio spei start learning		nadzieja powstania
res extra commercium start learning		rzecz wyłączona z obrotu handlowego
cuius commodum eius periculum start learning		Czyje korzyści, tego ryzyko
pactum reservati dominii start learning		zastrzeżenie własności
pactum displicentiae start learning		sprzedaż na próbę, kupujący do określonego czasu mógł za zwrotem ceny wycofać się z kontraktu uznając, że towar mu nie odpowiada,
emptio ad gustum start learning		kupno z zastrzeżeniem, że kupujący w określonym czasie będzie mógł zwrócić rzecz jeśli mu się ona nie spodoba
pactum de retroemendo start learning		umowa o odkupienie rzeczy
condictio indebiti start learning		skarga o zwrot nienależnego świadczenia płaconego w przeświadczenia spłacania długu, którego wrzeczywistości nie było pod warunkiem, że płacono z zamiarem umorzenia długu
indebitum start learning		świadczenie nienależne
affectio (animus) societatis start learning		wola pozostawania w spółce
tempus deliberandi start learning		czas do namysłu, rozważenia
iurisdictio voluntaria start learning		postępowanie nieprocesowe
lex fori processualis start learning		obowiązujące prawo zależy od tego, na jakim terenie leży sąd
iudicium - actus trium personarum start learning		sąd to działanie trzech osób (actor - powód, iudex - sędzia, reus - pozwany)
audiatur et altera pars start learning		niech będzie wysłuchana i druga strona
domini litis start learning		panowie sporu \ strony procesu \ powód i pozwany
nemo iudex sine actore start learning		żaden sędzia bez powoda (nie ma sędziego bez powada)
vigilantibus iura sunt scripta start learning		prawa są pisane dla osób czuwających
ne eat iudex ultra petita partium start learning		niech sędzia nie wychodzi ponad żądanie stron
ante litem natam start learning		ZANIM ZRODZIŁ SIĘ SPÓR / PRZED WSZCZĘCIEM PROCESU
post litem natam start learning		PO ZRODZENIU SIĘ SPORU \ PO WSZCZĘCIU PROCESU
perpetuatio fori start learning		uwiecznienie sądu (sąd właściwy do rozpoznania danej sprawy w chwili wszczęcia postępowania, pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania)
actor sequitur forum rei start learning		powód udaje się do sądu pozwanego; zasada określająca właściwość miejscową sądu
qui rem in iudicium ducit start learning		ten, kto wniósł sprawę do sądu
contra quem res in iudicium deducitur start learning		przeciwko komu sprawa została wniesiona do sądu
legitimatio ad causam start learning		legitymowanie dla jednej sprawy
legitimatio ad processus start learning		legitymowanie dla całego procesu
successio mortis causa start learning		następstwo procesowe z powodu śmierci
successio inter vivos start learning		następstwo na skutek umowy między jedną ze stron a osobą trzecią
res iudicata - inter partes start learning		rzecz już osądzona
res inter alios gesta start learning		sprawa między osobami trzecimi
prorogatio fori start learning		WYBIERANIE SĄDU, KTÓRY JEST NIEWŁAŚCIWY, ALE STRONY UWAŻAJĄ GO ZA WŁAŚCIWY
prorogatio iurisdictionis start learning		PRZEDŁUŻENIE JURYSDYCKJI
negatio per positionem alterius start learning		zanegowanie przez przedstawienie innego stanowiska
exceptiones peremptoriae start learning		zarzut peremptoryjny - ma na celu zniweczenie roszczeń powoda, np. zarzut przedawnienia
exceptiones dilatoriae start learning		zarzuty dylatoryjny - powoduje chwilowe odroczenie sprawy, np. zarzut niewłaściwości sądu
exceptiones declinatoriae start learning		zarzut deklinatoryjny - zwalniał od wdania się w spór, np. zawarcie ugody
replicatio start learning		odpowiedź
duplicatio start learning		odpowiedź na odpowiedź
onus proferendi start learning		obowiązek przedstawienia środków dowodowych (np. gdy ktoś przechowuje testament)
onus probandi start learning		obowiązek udowodnienia winy ciążący na oskarżycielu
ei incumbit probatio qui dicit non qui negat start learning		na tym spoczywa cięzar dowodu, kto twierdzi (na powodzie, oskarżycielu) a nie na tym, kto neguje
ne bis in idem start learning		"nie wchodzi sie dwa razy do tej samej rzeki"
sententia facit ius inter partes start learning		wyrok tworzy prawo między stronami
reformatio in peius start learning		zakaz zmiany wyroku na gorszy (przy apelacji)
de minimis non curat praetor start learning		rzeczamj drobnymi niezajmuje się pretor (urząd, sąd)
error in iudicando start learning		błąd w podstawie prawnej wydania wyroku (w prawie materialnym)
error in procedendo start learning		błąd proceduralny (naruszenie prawa formalnego, nie zachowanie odpowiedzniej procedury)
iudex inhabilis start learning		sędzia wyłączony ze sprawy Z MOCY USTAWY (np. ze względu na pokrewieństwo)
iudex suspectus start learning		sędzia wyłączony ze sprawy NA WNIOSEK STRON (np. może być podejrzany/niezdolny)
absolutio ab instantia start learning		uwolnienie od sądu[1]) – jedna z czterech podstawowych kategorii wyroków wydawanych przez sądy w ramach inkwizycyjnego procesu karnego w epoce stosowania Constitutionis Criminalis Carolinae.
professio iuris start learning		oświadczenie prawa - w prawie osobowym
ad litis ordinationem start learning		CO DOTYCZY PRZEBIEGU PROCESU
ad litem decidendam start learning		CO DOTYCZY ROZSTRZYGNIĘCIA SPORU
Prawo międzynarodowe prywatne start learning		Private international law
lex fori start learning		prawo obowiązujące w miejscu urzędowania sądu
lex loci processus start learning		prawo miejsca procesu
locus regit formam actus start learning		prawo miejsca dokonania czynności prawnej; miejsce rządzi formą czynności prawnej
comitas gentium start learning		kurtuazja międzynarodowa, kurtuazja ludów; grzeczność międzynarodowa; nie mające charakteru prawa zwyczaje przyjęte w stosunkach międzynarodowych, zwłaszcza dyplomatyczne
mobilia personam sequuntur start learning		rzeczy ruchome towarzyszące osobom
lex patriae start learning		prawo ojczyste
lex domicilii start learning		ustawa (prawo) miejsca zamieszkania
animus manendi start learning		wola, chęć pozostawania; czynnik wewnętrzny np. przy zamiarze stałego pobytu
pactum de lege utenda start learning		umowa o korzystanie z ustawy/z wybranego prawa
ultimum refugium start learning		ostateczna (ostatnia) ucieczka; ostatnie schronienie, stosowane przez sąd np. gdy nie można ustalić miejsca zamieszkania
pacta sunt servanda start learning		umów należy dotrzymywać
pacta tertiis non nocent non prosunt start learning		umowy zawierane nie szkodzą i nie pomagają osobom trzecim; pakt nie może rodzić praw ani szkodzić państwom trzecim
Res inter alios acta, aliis nec nocet nec prodest start learning		rzecz (sprawa) dokonana między innymi [Czynność dokonana między określonymi osobami nie powinna szkodzić innym]
res inter alios start learning		rzecz pomiędzy innymi nie powinna nas interesować
in favorem tertii start learning		na rzecz osoby trzeciej
pro foro interno start learning		dla sądu wewnętrznego
pro foro externo start learning		dla sądu zewnętrznego
dismembratio start learning		rozdzielenie, rozerwanie, rozczłonkowanie, rozbiór państwa
ius postliminii start learning		prawo powrotu z zagranicy, z niewoli; prawo obywatela rzymskiego, który wrócił z niewoli nieprzyjacielskiej na terytorium Rzymu do odzyskania wcześniej posiadanych praw z wykluczeniem stosunków opartych na fakcie, tj. małżeństwa i posiadania
tabula rasa start learning		niezapisana tabliczka np. nowe państwo
delictum iuris gentium start learning		przestępstwo przeciwko prawu narodów; przestępstwo prawa międzynarodowego np. zbrodnie wojenne, ludobójstwa i inne zbrodnie przeciwko ludzkości
ius sanguinis start learning		prawo krwi – jeden ze sposobów wyznaczania obywatelstwa z mocy prawa, w Polsce jest ona zasadą
ius soli start learning		prawo ziemi – jeden ze sposobów wyznaczania obywatelstwa z mocy prawa, w Polsce ma charakter uzupełniający – stosuje się, gdyby dziecko urodzone na terytorium Polski nie nabywało żadnego innego obywatelstwa
persona non grata start learning		osoba niepożądana w danym państwie. Status ten otrzymują osoby przyłapane na szpiegostwie. Muszą wtedy opuścić dany kraj.
delicta iuris gentium start learning		przestępstwo przeciw prawu narodów, np. zbrodnie wojenne, ludobójstwo, terroryzm, handel ludźmi
victima start learning		ofiara
nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori start learning		nie jest przestępstwem czyn popełniony przed wejściem w życie ustawy
nullum crimen nulla poena sine lege scripta start learning		nie ma przestępstwa bez
nullum crimen nulla poena sine lege certa start learning		nie ma przestępstwa bez pewnego prawa
nullum crimen nulla poena sine lege praevia start learning		nie ma przestępstwa bez wcześniejszej ustawy
lex retro non agit start learning		prawo nie dziala wstecz - zakaz retroaktywności - zasada nieretroaktywności
lex prospicit non respicit start learning		prawo patrzy naprzód, nie wstecz
res iudicata start learning		rzecz (już) osądzona) – pojęcie języka prawniczego określające prawomocność orzeczenia sądowego lub ostateczność decyzji administracyjnej.
vis absoluta start learning		przymus absolutny do którego należą np. skrępowanie, uwięzienie, pozbawienie świadomości etc. Należy tu jednak zaznaczyć, ze woli nie wyłączą oddziaływanie na nią w ramach przymusu względnego (vis compulsiva, np. pobicie, groźba etc.)
vis compulsiva start learning		pochodzący z prawa rzymskiego termin oznaczający przymus psychiczny podczas zawierania czynności prawnej.
dolus directus start learning		zamiar bezpośredni
dolus directus repentinus start learning		zamiar nagły - podjęty szybko, bez zastanowienia
dolus directus praemeditatus start learning		zamiar przemyślany - poprzedzony dłuższym zastanowieniem - premedytacja
dolus eventualis start learning		zamiar ewentualny - wynikowy - ma miejsce, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to.
culpa dolo exorta start learning		wina spowodowana podstępem), w prawie karnym tzw. wina mieszana, czyli umyślno-nieumyślna, zwana też kombinowaną. Polega ona na tym, że przestępstwo podstawowe jest popełnione z winy umyślnej, natomiast jego skutki wynikają z winy nieumyślnej
iter delicti start learning		pochód przestępstwa - formy stadialne czynu zabronionego
delictum putativum start learning		przestępstwo urojone - sprawca realizuje czyn, błędnie sądząc, że to co robi jest zabronione
nemo prudens punit quia peccatum est sed ne peccetur start learning		Nikt roztropny nie karze dlatego, że popełniono czyn zabroniony, lecz po to, by go nie popełniano w przyszłości
in dubio pro reo start learning		zasada prawna, zgodnie z którą wątpliwości nie dających się rozstrzygnąć nie można tłumaczyć na niekorzyść oskarżonego
dolus non praesumitur start learning		Nie domniemywa się złego zamiaru.
reformatio in peius iudici appellato non licet start learning		Sądowi apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść zasądzonego.
delicta parentum liberis non nocent start learning		Przestępstwa rodziców nie szkodzą dzieciom.
reus in exceptione actor est start learning		w przypadku podniesienia zarzutu procesowego pozwany staje się powodem (co do obowiązku udowodnienia zarzutu)
ei incumbit probatio qui dicit non qui negat start learning		ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawn
quod non est in actis non est in mundo start learning		czego nie ma w aktach, nie istnieje na świecie (w dawnym procesie, gdy dla sędziego miarodajna była tylko treść akt).
verba volant, scripta manent start learning		słowa ulatują, pismo pozostaje.
testis ex visu start learning		wiadek z widzenia
testis ex auditu start learning		świadek ze słuchu
nemo iudex in propria (sua) causa start learning		Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie)[1] – podstawowy warunek bezstronności organu rozstrzygającego sprawę. W sytuacji, w której bezstronność organu budzi uzasadnioną wątpliwość, może zostać on wyłączony z toczącego się postępowania.
forum delicti commissi start learning		sąd miejsca popełnienia czynu przestępnego
forum praeventionis start learning		sąd właściwy ze względu na pierszeństwo przyjęcia sprawy (ten sąd będzie właściwy, który podjął pierwszy sprawę)
perpetuatio fori start learning		łaciński zwrot prawniczy używany na określenie zasady, że sąd właściwy do rozpoznania danej sprawy w chwili wszczęcia postępowania, niezależnie od późniejszych zmian podstaw określających jego właściwość, pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania
forum connexitatis causarum start learning		sąd wlasciwy ze wzgledu na polaczenie spraw
causa principalis start learning		sprawa główna
causa accessoria start learning		sprawa uboczna
res iudicata pro veritate habetur start learning		sprawę osądzoną ostatecznie uważa się za rozstrzygniętą; wyrok sądu uważa się za prawdę.
ne bis in idem crimen iudicetur start learning		Niech nikogo nie sądzi się dwa razy za to samo przestępstwo.
confessio est regina probationum start learning		przyznanie się jest królową dowodu
propter falsa start learning		wznowienie postępowania, bo wyrok prawa zostal wydany na podstawie zlych dowodów
propter nova start learning		wznowienie postepowania bo wyszly nowe dowody
In legibus magis simplicitas quam difficultas placet start learning		w prawie podoba się bardziej prostota niż zawiłość.
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio start learning		przy takim samym sensie ustawy, takie same postanowienia ustawy
Optima est legum interpres consuetudo start learning		zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa
Leges ab omnibus intellegi debent start learning		ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich
Leges bonae ex malis moribus procreantur start learning		Złe obyczaje dają początek dobrym prawom. Makrobiusz
Legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma dividere possumus start learning		dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury.
Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem start learning		znać ustawy, to nie znaczy trzymać się ich słów, lecz rozumieć ich sens i znaczenie
Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur start learning		praw nie ustanawia się dla poszczególnych osób, lecz dla ogółu
Satius enim esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari start learning		lepiej pozostawić bezkarnym występek zloczyńcy, niż skazać niewinnego.
Cessante ratione legis, cessat ipsa lex start learning		gdy znika przyczyna prawa, samo prawo przestaje istnieć.
Vanae voces populi non sunt audiendae start learning		Nie należy słuchać próżnych głosów tłumu.
Non omne quod licet honestum est start learning		czyli nie wszystko, co jest dozwolone, jest uczciwe
Sententia facit ius inter partes start learning		wyrok tworzy prawo między stronami
Libertas inaestimabilis res est start learning		wolność jest rzeczą bezcenną.
Male nostro iure uti non debemus start learning		Nie piwinniśmy źle korzystać z naszego prawa
Nullus idoneus testis in re sua intellegitur start learning		Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie
Poena constituitur in emendationem hominum start learning		kara ustanowiona jest w celu poprawienia ludzi
Res nullius cedit primo occupanti start learning		Rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją zawłaszczy.
Vigilantibus, non dormientibus, iura subveniunt start learning		– Prawo przychodzi z pomocą starannym, a nie bezczynnym.
Volenti non fit iniuria start learning		Zrobiłeś z własnej woli, to nie dzieje ci się krzywda
Ignorantia legis neminem excusat start learning		nieznajomość prawa nie jest dla nikogo usprawiedliwieniem
Culpa lata dolo aequiparatur start learning		Ciężkie niedbalstwo równe jest winie umyślnej
Ex iniuria ius non oritur start learning		z bezprawia nie rodzi się prawo
Nemo ex suo delicto meliorem suam condictionem facere potest start learning		Nikt nie może poprzez własny występek (delikt) uczynić lepszym swego położenia
Hominum causa omne ius constitutum est start learning		wszelkie prawo winno być stanowione dla ludzi
Quid leges sine moribus, vanae proficiunt start learning		cóż warte puste prawa bez obyczajów? (Horacy Pieśni).
Moribus ornes, legibus emendes start learning		ozdabia obyczajami, ulepsza ustawami
Corruptissima re publica plurimae leges start learning		przy największym państwa nierządzie najliczniejsze (są) prawa

Łacińska terminologia prawnicza (UKSW 2016/2017)

You must sign in to write a comment

More