→ Epoki - Do Matury → Start Learning / Download MP3 Flashcards

Question		Answer
Znaczenie nazwy: średniowiecze start learning		Wieki średnie – uznane za pisarzy za nic nie warte, ciemnota po rozkwicie starożytności. (z łac. media aetas lub medium aevum)
Ramy czasowe średniowiecza (Europa) start learning		476r.(upadek starożytnego Rzymu) – 1453r. zdobycie Konstantynopola przez Turków
Ramy czasowe średniowiecza (Polska) start learning		X-XVw.
Hasło średniowiecza start learning		„Memento mori” – „Pamiętaj o śmierci”
Rola kościoła w średniowieczu start learning		przechowuje kulturę starożytnego świata, a zarazem przekształca ją w duchu chrześcijaństwa, władza świecka, namaszczenie królów i cesarzy
Tomizm - cechy charakterystyczne start learning		epoka: średniowiecze św. Tomasz z Akwinu: • Nawiązywał do filozofii Arystotelesa • Wszystko składa się z materii i formy • Człowiek poznaje dzięki rozumowi lub przez wiarę, rozum może pojąć wszystko, scholastyka • Wszystko co istnieje, jest hierarchicznie uporządkowane
Augustynizm - cechy charakterystyczne start learning		epoka: średniowiecze św. Augustyn: • Nawiązywał do filozofii Platona • Ważna jest miłość, wszystko co istnieje powstało dzięki Bożej miłości, jest to uniwersalna siła • Wszystko co stworzył Bóg, jest dobre, zło nie istnieje – jest nicością • Dzieje ludzkości to walka Państwa Bożego i państwa ziemskiego.
Franciszkanizm - cechy charakterystyczne start learning		epoka: średniowiecze św. Franciszek: • Upraszczanie życia • Przyjmowanie cierpienia • Miłość do natury ożywionej i nieożywionej
Scholastyka start learning		– metoda filozoficzna św. Tomasza polegająca na: ~ Oparciu wiedzy na zhierarchizowanych autorytetach (najważniejszy to Biblia) ~ Podporządkowaniu wiedzy zasadom wiary
Hagiografia start learning		utwory opisujące życie i czyny świętych chrześcijańskich. Schemat - cudowne narodziny - grzeszna młodość - nawrócenie - asceza - śmierć - cuda
Pareneza start learning		ideały modne i uznawane w danej epoce
Asceza start learning		średniowieczny ideał postępowania polegający na dobrowolnym wyrzeczeniu się wszystkich rozkoszy i przyjemności życia
Panegiryzm start learning		przesadne wychwalanie np. jakiejś osoby w utworze(Bolesław Chrobry w kronice polskiej Galla Anonima)
Ars moriendi start learning		„sztuka umierania” ideał dobrej śmierci, pięknego umierania.
Alegoria start learning		– upostaciowienie oderwanych, abstrakcyjnych pojęć, jest zawsze jednoznaczna
Chanson de geste start learning		pieśń o czynach. Utwory opisujące doskonałych rycerzy i władców, np. Pieśń o Rolandzie.
Deesis (motyw) start learning		z gr. „prośba, modlitwa” – kompozycja przedstawiająca 3 postaci, Chrystusa jako sędziego na tronie, Marię i Jana Chrzciciela
Dance macabre start learning		“taniec śmierci” przedstawienie śmierci w tańcu
Uniwersalizm start learning		jednolitość epoki średniowiecza spowodowana dominacją Kościoła
Teocentryzm start learning		Bóg w centrum zainteresowania, uznawano Go za przyczynę, ośrodek i cel wszystkiego
Rycerz doskonały - cechy start learning		waleczny, mężny, wierny swojemu władcy i Kościołowi. Dba o honor rycerski, żądny przygód, dworny wobec kobiet, dbający o sławę rycerską. (Roland)
Władca doskonały - cechy start learning		dba o honor i sławę, (np. Bolesław Chrobry)
Styl gotycki - cechy, ramy czasowe start learning		Rozwija się u schyłku Średniowiecza (XIII-XVw.). Budowle strzeliste, ściany cienkie, okna ostrołukowe ozdabiane kolorowymi witrażami. Obrazy mają wyrazisty rysunek. Tematy utworów często były okrutne, przedstawiano sceny tortur i męki.
Styl romański - cechy, ramy czasowe start learning		Rozwija się między XI a XIII stuleciem (średniowiecze). Charakteryzuje się prostotą i masywnością. Okna są niewielkie, okrągłołukowe, budowano wieże i przybudówki. Na romańskich obrazach postaci ludzkie są proste i odrealnione.
Ramy czasowe romantyzmu start learning		• początek: wydanie „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza w 1822r. • koniec: powstanie styczniowe w 1863r.
Sturm und Drang - cechy, ramy czasowe start learning		Lata 1767-1778. Okres ten zwiastował odejście do haseł i idei klasycystycznych, był jednocześnie zapowiedzią romantyzmu.
Walenrodyzm start learning		poświęcenie całego życia i honoru w walce z wrogiem ojczyzny przy podejmowaniu wyborów nieetycznych
Winkelriedyzm start learning		od nazwiska XIV-wiecznego szwajcarskiego bohatera Arnolda Winkelrieda, który walcząc przeciwko Austriakom, skierował na siebie włócznie wrogów, dzięki czemu jego rodacy odnieśli zwycięstwo
Orientalizm start learning		celowe nawiązywanie do innych kultur – zwłaszcza ze wschodu – używanie zwrotów, pojęć, nazw w utworach
Werteryzm start learning		moda w literaturze i obyczajach przełomu XVII i XIXw. Sposób kreacji bohatera literackiego, ukształtowany pod wpływem cierpień młodego Wertera. Typowe dla werteryzmu cechy to: melancholia, pesymizm, nadwrażliwość, uczuciowość, emocjonalny stosunek do życia
Mesjanizm start learning		Polska jest mesjaszem narodów. Upadek państwa i cierpienia Polaków zostały wpisane w plany Boże. Polska jako mesjasz poprzez swoje cierpienie, śmierć i zmartwychwstanie przyniesie innym ludom wolność.
Cechy bohatera romantycznego start learning		indywidualizm (wyobcowanie z otoczenia), samotność, postawa rozczarowania i buntu, tragizm, przewaga uczucia nad rozumem, nieszczęśliwie zakochany, odkrywca, wrażliwy, patriota
Polski bohater romantyczny - cechy start learning		ewolucja od "kochanka kobiety" do "kochanka ojczyzny"
Problematyka narodowowyzwoleńcza - założenia start learning		poznawanie świata czuciem i sercem, indywidualizm, poeta jako wódz, orientalizm, ludowość, fascynacja naturą, mesjanizm
Ramy czasowe odrodzenia start learning		1680r. do końca XVIIIw
Znaczenie nazwy: odrodzenie start learning		nazwa pochodzi od światła, gdyż głównym założeniem tej epoki było szerzenie wiedzy i oświecanie ludzkich umysłów
zasada „bawiąc uczyć” start learning		(odrodzenie) nauczanie społeczeństwa to rzecz pierwszorzędna i można to zrobić humorystycznie, np. bajki Krasickiego
Hasło odrodzenia start learning		„Sapere Aude” – „Odważ się być mądrym” zaczerpnięte od Horacego
Prądy oświecenia start learning		klasycyzm, sentymentalizm, rokoko
Klasycyzm start learning		Epoka: oświecenie • Pochwała rozumu i racjonalności • Stosowanie zasady decorum • Czystość gatunkowa • Tworzenie wg zasad i reguł • Tradycjonalizm – dialog z przeszłością artystyczną • Harmonia, jasność, proporcja w budowie utworów
Rokoko start learning		Epoka: oświecenie Dekoracyjny, kameralny, subtelny styl rozwinięty w XVIIIw. Nazwę zaczerpnięto od ornamentu w kształcie muszli.
Sentymentalizm - cechy, epoka, przedstawiciele start learning		Epoka: oświecenie o Gatunek sielanka, powieść sentymentalna o Uczuciowość o Powrót do natury o Eksponowanie przeżyć wewnętrznych bohatera o Nastawienie na wzruszenie odbiorcy o Tematyka miłosna, na ogół szczęśliwa choć nie pozbawiona rozstań, scen zazdrości i samotności o Odwołania do ludowych środków wyrazu Przedstawiciele: Rosseau, Karpiński
Racjonalizm - przedstawiciel, epoka, cechy start learning		Kartezjusz, oświecenie, wiara w rozum, w to, że jest on najistotniejszą cechą i siłą człowieka. Racjonaliści odwoływali się do słynnego twierdzenia Kartezjusza: „Cogito ergo sum” – „Myślę, więc jestem”
Empiryzm - przedstawiciel, epoka, cechy start learning		John Locke, oświecenie, należy opierać się na doświadczeniu. Człowiek rodzi się z umysłem niczym czysta karta (z łac. tabula rasa), którą wraz z upływem czasu zapisuje się doświadczeniami.
Deizm - przedstawiciel, epoka, cechy start learning		Wolter, oświecenie, sposób postrzegania Boga jako Stwórcy, który porzucił swe dzieło po wykonaniu. Tolerancja, odwaga w formułowaniu i wygłaszaniu sądów.
Filozofia Immanuela Kanta - epoka, cechy start learning		oświecenie, postępowanie zgodnie z prawem moralnym jest wyrazem wolności człowieka, "sapere aude" - "odważ się być mądrym"
Filozofia J.J. Russeau - epoka, cechy start learning		oświecenie, prawo do życia w zgodzie z naturą, sentymentalizm
Encyklopedyści start learning		Diderot, J. d’Alembert, Wolter, J.J. Rosseau, Monteskiusz
Synkretyzm gatunkowy start learning		połączenie kilku gatunków literackich w jednym utworze np. hymnu, ballady, pieśni i powieści
Synkretyzm rodzajowy start learning		polega na połączeniu elementów liryki (pisanie wierszem), epiki (fabuła, narracja, świat przedstawiony) oraz dramatu
Metafizyka start learning		Nauka filozoficzna o pierwszych zasadach bytu
Komedia start learning		jeden z trzech, obok tragedii i dramatu właściwego, gatunków dramatycznych. Komedie cechuje pogodny nastrój, komizm, najczęściej żywa akcja i szczęśliwe dla bohaterów zakończenie.np. „Powrót posła” Niemcewicz
Utylitaryzm start learning		postawa zwana też filozofią zdrowego rozsądku, najwyższym dobrem jest pożytek jednostki lub społeczeństwa, a celem wszelkiego działania powinno być „największe szczęście największej liczby ludzi"
Moralizatorstwo start learning		cecha dydaktycznych utworów literackich, upominanie, prawienie morałów
Dydaktyzm start learning		postawa dydaktyczna w dziełach sztuki czy utworach literackich, która mają na celu wychowanie człowieka poprzez nauczanie moralności i obowiązujących norm społecznych
Ramy czasowe renesansu start learning		poł. XIV w. (1492 – Kolumb Ameryka, 1453 – upadek Konstantynopola, 1450 - druk) do końca XVI
Znaczenie nazwy: renesans start learning		Powtórne narodziny. Był to czas, w którym odrodził się: człowiek, nauka i sztuka, starożytność, oraz ciekawość świata.
Hasło renesansu start learning		„Carpe diem” - "Chwytaj dzień", zapożyczone zostało od Horacego
Prądy renesansu start learning		reformacja, humanizm
Hasło humanizmu start learning		Przesłanie zaczerpnięte od Terencjusza: „Człowiekiem jestem i nic co ludzie nie jest mi obce.”
Humanizm start learning		światopogląd renesansu stawiający w centrum zainteresowania człowieka, jego potrzeby cielesne i duchowe
Reformacja start learning		ruch społeczno religijny w kościele katolickim mający na celu wprowadzenie reform w kościele (luteranizm, kalwinizm, arianizm)
Człowiek renesansu start learning		Człowiek wszechstronnie rozwinięty i wykształcony. Za taki ideał może uchodzić: Erazm z Rotterdamu, Mikołaj Kopernik, Tomasz Morus, Gianozzo Manetti, Michał Anioł, Rafael Santi, Leonardo da Vinci, Jan Kochanowski, Andrzej Frycz – Modrzewski.
Retoryka start learning		„sztuka dobrego mówienia” musi przekonywać odbiorcę: 1. Oddziaływanie dydaktyczne (funkcja docere – uczę) 2. Oddziaływanie estetyczne (delectare – zachwycać) 3. Oddziaływanie emocjonalne (movere – poruszać)
Przerzutnia start learning		polega na przerzuceniu części wersu do wersu następnego - urozmaica tok wiersza, podkreśla wagę pewnych słów czy sformułowań
Hedonizm start learning		radość jest wrodzona człowiekowi i nie potrzebuje on o nią zabiegać, wystarczy tylko, by ciało było zdrowe i dusza spokojna a życie będzie rozkoszą
Epikureizm start learning		wartość posiadają jedynie dobra doczesne. Człowiek jest odpowiedzialny za własne szczęście i nieszczęście. Spokój jest najdoskonalszym stanem a oświecony umysł jedynym środkiem przeciwko niepokojowi. Radość z życia, życie dniem dzisiejszym. Carpe diem.
Stoicyzm start learning		doktryna filozoficzna zapoczątkowana w III w. p.n.e. przez Greka Zenona z Kition, zajmująca się etyką i uznająca cnotę za najwyższe i jedyne dobro; warunkiem pełnego szczęścia oraz wolności człowieka jest zasada umiarkowania zarówno w smutku, jak i radości. Złoty umiar.
Stosunek człowieka renesansu do Boga start learning		Człowiek jest doskonałym stworzeniem Boga, może sam decydować o swojej miłości do Niego.
Ramy czasowe baroku start learning		od poł. XVI w. Do końca XVII w.
Znaczenie nazwy: barok start learning		wywodzi się od portugalskiego określenia perły o nieregularnym kształcie, lub też rodzaj niepoprawnego rozumowania
Prądy baroku start learning		dworski, sarmacki (rodzimy)
Prąd dworski - cechy, przedstawiciele start learning		Nurt ten rozwijał się na dworach, promowano wzorce popularne zagranicą. Europejski styl, moda, kultura, nauka, sztuka, a nawet jedzenie. a) Naborowski „Krótkość żywota” b) Jan Andrzej-Morsztyn „Do trupa”, „O swej pannie”
Prąd sarmacki (rodzimy) - cechy, przedstawiciele start learning		Nurt ziemiański. Wychwalał on wiejską swojskość, a także wszelkie wartości życia na prowincji. Nurt ten wywodził się jeszcze z renesansu. a) Potocki Wacław „Wojna Chocimska” b) Jan Chryzostom Pasek „Pamiętniki Paska”
Cechy baroku start learning		• Niepokój • Ruch • Nieład – wrażenie chaosu • Skomplikowanie – trudne formy • Niejasność • Indywidualizm • Dysharmonia • Zmysłowość – sztuka olśniewa bogactwem form i ozdób
Filozofia „człowiek jako myśląca trzcina” - Pascal start learning		Mamy potężną broń w walce z przyrodą: nasz rozum, którego nic ani nikt nie jest nam w stanie odebrać, jeśli oczywiście będziemy o niego dbali. Człowiek jest zawsze na pograniczu wielkości i nicości i tylko od niego zależy, w którą stronę pójdzie.
Kontrreformacja start learning		miała na celu zahamowanie szerzącej się reformacji, odzyskanie pozycji Kościoła rzymskokatolickiego, pozbycie się protestantów
Marinizm start learning		nazwa pochodzi od poety Marina. Jest to jeden z najważniejszych nurtów poezji europejskiej. Mariniści tak jak ich mistrz, pisywali zwykle utwory erotyczne i religijne
Koncept start learning		wyszukany pomysł artystyczny mający na celu zdziwienie i zaskoczenie odbiorcy. Zaszokowanie mogło być realizowane w formie oraz treści
Motyw "Vanitas vanitatum" start learning		motyw pochodzący od słów Koheleta: „Marność nad marnościami i wszystko marność. Motyw marności i przemijania obecny głównie w literaturze średniowiecza i baroku
Sarmatyzm start learning		Ideologia i kultura szlachty polskiej. Sarmata to wojownik, który nade wszystko cenił sobie wolność, a także jest to człowiek zacofany, ulegający wyłącznie tradycjom polskim.
Poezja metafizyczna start learning		Trudne, filozoficzne tematy poeci metafizyczni ujmowali w wyrafinowanej formie. Do języka poezji wprowadzali słownictwo z teologii, nauk ścisłych, filozofii. Przedstawiciel: John Donne
Turpizm start learning		fascynacja brzydotą
Ksenofobia start learning		niechęć do cudzoziemszczyzny i lęku wobec obcych
Motywy w baroku (2) start learning		topos życia-teatru (teatrum mundi); przemijania, vanitatywny (vanitas)
Ramy czasowe pozytywizmu start learning		1863 (początek powstania styczniowego), koniec to schyłek XIXw.
Znaczenie nazwy: pozytywizm start learning		od tytułu dzieła A. Comte’a „Kurs filozofii pozytywnej”. - oparty na faktach, ścisły, rzeczowy, praktyczny i użyteczny. Odrzuca wszystko, co się nie poddaje naukowym wyjaśnieniom.
Główne hasło pozytywizmu start learning		„widzieć, żeby przewidzieć, żeby móc”
Praca organiczna start learning		program pracy nad równomiernym rozwojem społeczeństwa jako jednego organizmu (Lalka Bolesław Prus)
Praca u podstaw start learning		działania mające na celu podniesienie poziomu oświaty i kultury wśród najuboższych (Lalka Bolesław Prus, Szkice węglem Henryk Sienkiewicz)
Emancypacja kobiet start learning		Postulat równouprawnienia oznaczał przyznanie kobietom prawa do edukacji, zdobywania wiedzy. Umiejętności, dzięki którym mogły zarabiać. Postulat ten wiązał się też ze zwróceniem uwagi na odpowiednie – godne i samodzielne miejsce kobiet w społeczeństwie. (Nad Niemnem Eliza Orzeszkowa)
Scjentyzm start learning		zaufanie do nauki opartej na doświadczeniu i rozumowaniu, bo one są jedynymi źródłami rzetelnej wiedzy
Utylitaryzm start learning		J.S. Mill – głosił „użyteczność” wszystkich dzieł człowieka w tym także literatury. Wszystko co czynił człowiek powinno przynosić pożytek społeczeństwu, nauczać, wychowywać, krzewić ideały moralne.
Ewolucjonizm start learning		pogląd filozoficzny propagowany przez H. Spencera i C. Darwina, wszystkie formy bytu podlegają nieustannym zmianom i rozwojowi – od form najprostszych po skomplikowane. Główną zasadą przemian jest postęp.
Hasła pozytywizmu start learning		praca organiczna, praca u podstaw, kult pracy i wiedzy, emancypacja kobiet, walka z antysemityzmem i emigracją, kult przeszłości
Patriotyzm w pozytywizmie start learning		codzienna, żmudna praca dla kraju
Patriotyzm w romantyzmie start learning		ktoś kto cierpi za ojczyznę, walczy za nią lub umiera
Publicystyka start learning		wypowiedzi o aktualnych wydarzeniach, ważnych ze społecznego punktu widzenia. Oceniane w celu kształtowania opinii publiczne.
Cechy bohatera pozytywistycznego start learning		inteligentny, indywidualista, reprezentuje wartości moralne, realizacja haseł pozytywizmu - praca organiczna, u podstaw, altruista, społecznik
Ramy czasowe Młodej Polski start learning		1. Początek: końcówka XIX w.: • 1889 – Jan Kasprowicz • 1891 – K. Przerwa Tetmajer 2. Koniec I Wojny Światowej i odzyskanie niepodległości 1918r.
Znaczenie nazwy: Młoda Polska start learning		Nasz kraj przyjął tę nazwę analogicznie do innych krajów europejskich (Młode Niemcy, Młoda Francja) po cyklu artykułów Artura Góreckiego pt. „Młoda Polska”.
Fazy Młodej Polski start learning		I modernizm II neoromantyzm
Modernizm start learning		(fr. moderne) – nowoczesny, młodzi artyści manifestowali za pomocą tej nazwy nowoczesność i przełomowość swojej sztuki
Neoromantyzm start learning		II faza Młodej Polski, twórcy poszukiwali źródeł w twórczości romantyków, mieli podobne poglądy na rolę artysty, jednostki ludzkiej, sztuki. Zapanowała moda na Mickiewicza, Słowackiego. To w epoce Młodej Polski Przemysław Przesmycki, pseudonim Miriam, odkrywa Norwida.
Dekadentyzm start learning		(fr. decadence) – nazwa określająca pesymistyczną postawę wobec życia, bierność, znużenie, apatia, poczucie bezsensu ludzkiego życia.
Fin de siècle start learning		Koniec wieku, w tym kierunku przełomu XIX i XX wieku, dotyczącym wielu dziedzin (moda, kabaret, operetki, mniej literatura i światopogląd), dominowały tendencje dekadenckie, czyli atmosfera schyłkowości, końca cywilizacji i śmierci dotychczasowej kultury.
Impresjonizm start learning		(z fr. Impression – wrażenie) – nazwa pochodzi od działa Claude Monet’a „Impresja. Wschód słońca”. Impresjonizm miał na celu uchwycić ulotność chwili. Stosowano rozmycie, półtony, grę świateł i cieni oraz punktowe nakładanie farby.
Twórcy impresjonizmu start learning		Paul Verlaine - liryka, Władysław Podkowiński, Degas - malarstwo,
Symbolizm start learning		symbol dzięki swej wieloznaczności miał ogromną pojemność treściową, nie nazywał rzeczy wprost, posługiwał się sugestią, dlatego też mógł opisać to co ważne, a nie wyrażalne. ("Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego, "Wesele" Stanisław Wyspiański)
Synteza sztuk start learning		Utwór ma w sobie elementy muzyczne i malarskie.
Katastrofizm start learning		postawa głosząca przekonanie, że cały świat dąży do katastrofy, zagłady, kataklizmu. Nie ma ratunku (zagłada wszelkich wartości) (np. Hymny Kasprowicza)
Schopenhauer start learning		filozofia pesymistyczna(przeznaczenie człowieka to cierpienie), nirwana (ucieczka w niebyt, stan „nieistnienia”, „spoczynku woli”), „sztuka dla sztuki”
Friedrich Nietsche start learning		gardził wizją człowieka jako słabej jednostki, głosił kult życia, tężyzny biologicznej. Jego dziełem jest także koncepcja nadczłowieka – jednostki silnej, powołanej do rządzenia, należącej do rasy panów
Henri Bergson start learning		głosił on: intuicjonizm – czyli, że nie można poznać świata przez doświadczenie ani przez racjonalne myślenie, ale jedynie za pomocą intuicji; koncepcja „elane vitale” to siły wewnętrzne, które tkwią w człowieku, z nich wynika ciągły rozwój, to wewnętrzna siła kieruje człowiekiem.
Prądy Młodej Polski start learning		naturalizm, realizm
Cechy naturalizmu start learning		narrator obiektywny, bohaterowie to osoby z niższych warstw społecznych, czasem wręcz z marginesu, w tekście występuje gwara oraz elementy turpizmu, np. "Chłopi" Reymonta
Cechy realizmu start learning		narrator obiektywny, trzecioosobowy, bohaterowie to przeciętni ludzie, odniesienie zdarzeń do rzeczywistości

Epoki - do matury

You must sign in to write a comment

More