→ Język Polski Matura 2023 → Start Learning / Download MP3 Flashcards

Question		Answer
stoicyzm start learning		pogląd filozoficzny, w którym najważniejsze jest zachowanie spokoju, niepopadanie w skrajności. Zachowanie spokoju, nieważne co by przyniosło życie. Rozwija się w antyku, potem silnie ukazuje go Jan Kochanowski
antropocentryzm start learning		pogląd, według którego człowiek stanowi centrum i cel wszechświata, postawa skoncentrowana na człowieku RENESANS
ateizm start learning		postawa negująca istnienie boga
ars moriendi start learning		sztuka umierania, motyw obecny w średniowieczu (np. "Pieśń o Rolandzie"- Roland umiera jako bohater i osoba wierząca, na wzgórzu, nie boi się śmierci, jego śmierć jest patetyczna i ma wymiar sakralny)
deizm start learning		pogląd, według którego Bóg stworzył świat, ale nie ingeruje w jego dzieje
decorum start learning		zasada stosowności, która określa wzajemne relacje elementów dzieła literackiego: styl musi być dostosowany do treści utworu (WIDOCZNY W KLASYCYZMIE OŚWIECENIOWYM)
empiryzm start learning		pogląd, według którego poznanie opiera się na doświadczeniu (OŚWIECENIE, JOHN LOCKE - czysta karta)
dance macabre start learning		taniec śmierci, przedstawienie śmierci jako kościotrupa/rozkładającego się ciała,. które zaprasza do tańca przedstawicieli różnych stanów społecznych. śmierć zrównuje ludzi ŚREDNIOWIECZE
teocentryzm start learning		pogląd, według którego Bóg jest centrum, ośrodkiem i przyczyną wszystkiego ŚREDNIOWIECZE
vanitas start learning		motyw marności, przemijania, nietrwałości. "Marność nad marnościami i wszystko marność" z biblijnej Księgi Koheleta. Widoczny najbardziej w ŚREDNIOWIECZU I BAROKU
racjonalizm start learning		pogląd, według którego najważniejszy jest rozum, człowiek poznaje świat rozumowo. "Myślę, więc jestem"- Kartezjusz (filozof XVII wieku, jednak racjonalizm najbardziej rozwija się w OŚWIECENIU)
natura romantyczna start learning		żywiołowa, dzika, groźna, nieposkromiona, mająca swój świat wewnętrzny i skłaniająca człowieka do refleksji
miłość romantyczna start learning		nieszczęśliwa, skazana na cierpienie, doprowadza człowieka na skraj (często przez nią popełnia samobójstwo). Ponadto ludzie romantyzmu sądzili, że miłość jest wieczna i trwa nawet po śmierci.
epikureizm start learning		filozofia, dla której najważniejsze jest osiągniecie szczęścia. W życiu ważne jest nieodczuwanie cierpienia i odbieranie go jako samą radość. Carpe. diem
epos start learning		długi, wierszowany utwór, opowiada o legendarnych i historycznych bohaterach, przedstawiając ich na tle ważnych,. przełomowych wydarzeń. ILIADA I ODYSESJA HOMERA Uroczysty, patetyczny styl
zasada trzech jedności start learning		jedność miejsca, czasu i akcji, typowa zasada tragedii antycznej. Akcja trwa jeden dzień, odbywa się w jednym miejscu i obejmuje jeden wątek
mimesis start learning		naśladowanie rzeczywistości przez sztukę. Widoczne w ANTYKU
fatum start learning		nieszczęśliwy los, przeznaczenie. Fatum ciąży nad bohaterem, nie jest on w stanie przed nim uciec
katharsis start learning		oczyszczenie, człowiek podczas sztuki doznaje uczucia winy i trwogi, po czym doznaje oczyszczenia z tych uczuć pod wpływem sztuki
wina tragiczna start learning		bohater źle ocenia swoją sytuację i podejmuje decyzje, które doprowadzają do go klęski
topos start learning		stały, powtarzający się motyw w kulturze
archetyp start learning		stały i niezmienny wzorzec zachowań i postaw ludzi utrwalony w świadomości zbiorowej
homo viator start learning		człowiek wędrujący, topos człowieka wędrującego. Pierwszym homo viatorem był Odyseusz
ironia tragiczna start learning		wydarzenia z pozoru dobre dla bohatera, nieświadomie prowadzą do jego klęski
konflikt tragiczny start learning		konflikt dwóch równorzędnych racji, pomiędzy którymi bohater musi wybrać, jednak żadna z tych decyzji nie może skończyć się dla niego dobrze
horacjanizm start learning		stworzona przez rzymskiego poetę Horacego postawa wobec życia i moralności polegająca na poszukiwaniu złotego środka poprzez połączenie epikureizmu i stoicyzmu
non omnis moriar start learning		nie wszystek umrę, koncepcja nieśmiertelności twórczości ("Wybudowałem pomnik" Horacy i potem "Pieśń XXIV Jan Kochanowski)
theatrum mundi start learning		koncepcja świata jako teatru, ludzie to aktorzy, często marionetki
asceza start learning		praktykowanie dobrowolnego wyrzeczenia się dóbr materialnych, wartości i aktywności życiowych w celu osiągnięcia zbawienia i świętości. Dwa modele ascezy- ta bardziej skrajną - św. Aleksy i "Legenda o świętym Aleksym" i ta łagodniejsza - św. Franciszek
memento mori start learning		pamiętaj o śmierci. Motyw przemijania i niechybnej śmierci
uniwersalizm średniowieczny start learning		ujednolicenie całej Europy pod względem: języka (łacina), władzy duchownej (papież),. która wynikała z dominacji religii chrześcijańskiej i władzy sowieckiej (Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego)
hagiografia start learning		żywoty świętych.np. "Legenda o świętym Aleksym"
etos start learning		zespół porządnych cech,. wartości i zachowań charakterystycznych dla jakiejś grupy. dla ludzi średniowiecza najważniejszy był między innymi - etos rycerski na przykładzie Rolanda
apokalipsa start learning		utwór, którego tematem jest prorocza, zazwyczaj pełna grozy wizja przyszłości. zwykle opowiada o końcu świata, o śmierci, życiu wiecznym, przeznaczeniu człowieka oraz walce dobra ze złem
archaizm start learning		wyraź, który wyszedł z użycia
deesis start learning		kompozycja oparta na trzech postaciach: Jezusie (ukazany na środku), po swojej prawej stronie ma Matkę Boska, a po lewej Jana Chrzciciela. Deesis ukazuje idee pośrednictwa- Jan Chrzciciel i Matka B są pośrednikami pomiędzy ludźmi a Jezusem
dualizm start learning		koncepcja zakładająca współistnienie dwóch przeciwstawnych pierwiastków lub zasad. W średniowieczu- człowiek składa się z nieśmiertelnej duszy i śmiertelnego ciała
inwokacja start learning		rozbudowany, uroczysty i patetyczny zwrot do adresata (umieszczony na początku utworu)
psychomachia start learning		walka pomiędzy siłami dobrymi a siłami złymi o duszę człowieka. Widoczna w "III części Dziadów"
sacrum start learning		rzeczy święte, nadanie rzeczom zwykłym cech sacrum nazywamy SAKRALIZACJĄ
sceptycyzm start learning		nurt filozofii starożytnej kwestionujący możliwość poznania prawdziwej natury rzeczywistości i przez to zalwzciający wstrzymywanie się od osądów
tragizm start learning		jest to nierozwiązywalny konflikt między dązeniami bohatera, a siłami wyższymi (np. losem, wolą bogów), lub też konflikt wynikający z wyboru między dwiema równorzędnymi racjami. Każdy wybór bohatera prowadzi go do klęski, katastrofy.
poezja tyrtejska start learning		poezja wzywająca do walki za ojczyznę
zasada złotego środka start learning		istotne w myśli Arystotelesa zalecenie, aby odrzucać wszystkie skrajności i wybierać to, co umiarkowane, pośrednie. Do kierowania się złotym środkiem wzywał też w swoich utworach Horacy
klasycyzm start learning		przyjęta między innymi przez Horacego postawa artystyczna, według której poeta powinien ukazywać świat prawdopodobny, rozumnie uporządkowany. Twórczość - harmonijną, spokojna i wyrażająca ład. Zasada decorum. Nawiązywanie do wzorców antycznych
hierarchiczność start learning		przekonanie, że cały byt ma uporządkowaną konstrukcję, która opart jest na wyższości jednych nad innymi. "Drabina bytów"- święty Tomasz. ŚREDNIOWIECZE- pomiędzy człowiekiem a Bogiem przepaść, brak możliwości bezpośredniego kontaktu
franciszkanizm start learning		człowiek jest jednym ze stworzeń, wszystkie inne stworzenia to jego rodzeństwo, głębokie przekonanie o pokrewieństwie z przyrodą, miłości, radość, skromność, odrzucenie dóbr materialnych, miłosierdzie okazywane innym jako wyraz miłości do Boga
reformacja start learning		ruch religijno-spoleczny, mający na celu reformę doktryn i praktyk kościoła rzymskokatolickego. Zapoczątkowany przez Marcina Lutra w 1517 roku
makiawelizm start learning		cel uświęca środki, doktryna mająca swoje źródło w renesansie, Machiavelli. Najważniejsza jest skutecznosć, a nie moralność, aby osiągnąć określony cel można posługiwać się okrucieństwami
konceptyzm start learning		BAROK. Wypowiedź poetycka oparta na koncepcie, czyli ja oryginalnym, wyszukanym pomyśle,. który ma szokować i zadziwiać odbiorcę. Jan Andrzej Morsztyn i jego Sonet "Do trupa".
kontreformacja start learning		ruch odnowy w łonie Kościoła katolickiego rozwijający się w XVI wieku w reakcji na protestancką reformację
hiperbola start learning		przedstawienie czegoś lub kogoś w sposób wyolbrzymiony HIPERBOLIZACJA
groteska start learning		kategoria estetyczna okreslająca sposób ukazywania świata w sztuce. Świat ten jest karykaturalny, pozbawiony logiki, zdeformowany. W języku i stylu groteski widać sprzeczne elementy, np. powagą pomieszana z żartem. "ROZMOWA MISTRZA POLIKARPA ZE ŚMIERCIĄ"
makaronizm start learning		obce słowo lub fragment zdania wtrącone do wypowiedzi sformułowanej w języku ojczystym. Makaronizmy są w "Pamiętnikach" Jana Chryzostoma Paska
oksymoron start learning		epitet sprzeczny, np. ciepły śnieg.
poeta doctus start learning		poeta uczony, popularne w RENESANSIE określenie ideału twórcy, który doskonale poznał dorobek antyku, posługuje się klasyczną łaciną, a także nawiązuje do starożytnych tematów, idei i form.Np. Jan Kochanowski
poezja metafizyczna start learning		nurt poezji BAROKOWEJ (Mikołaj Sęp Szarzyński) mającej charakter refleksyjno-filozoficzny. Podejmował głównie motywy marności życia (vanitas)
preromantyzm start learning		zespół zjawisk i tendencji artystycznych, które pojawiły się w drugiej połowie XVIII wieku i na początku XIX wieku, zapowiadając nadejście romantycznego przełomu w kulturze europejskiej. CZAS BURZY I NAPORU, SENTYMENTALIZM
mistycyzm start learning		termin ten wiąże się z jednostkowym doświadczeniem tajemnicy, jaką jest bezpośrednie spotkanie z Bogiem. Termin opisujący doświadczenie religijne, polegające na bezpośredniej relacji człowieka z rzeczywistością pozamaterialną. ROMANTYZM
mesjanizm start learning		przekonanie, że jakaś jednostka lub jakiś naród / grupa są powołani przez Boga do realizacji specjalnej misji w dziejach świata. Mesjanizm widoczny w III części Dziadów- Polska Chrystusem Narodów
ballada programowa start learning		"Romantyczność" Adama Mickiewicza. Ukazuje nowe spojrzenie na świat, jest to manifest światopoglądowy romantyzmu. Stanowi zapowiedź nowych tematów, motywów, problemów.
ballada start learning		gatunek synkretyczny- łączący w sobie elementy epiki, liryki i dramatu. Dużo ballad powstało w ROMANTYZMIE (np. "Romantyczność" Adama Mickiewicza)
orientalizm start learning		zwrot ku tradycji, kulturze i sztuce Wschodu. Orientalizm w literaturze romantycznej przejawiał się w zainteresowaniu twórców egzotyką przyrody orientalnej. Romantycy często odbywali podróże na Wschód. Fascynowała ich odmienna kultura
werteryzm start learning		nadmierna, wybujała uczuciowość, nadwrażliwość, bunt i niezgoda wobec otaczającego świata, samotność, poczucie bezsensu egzystencji, idealizacja miłości, dążenie do samozagłady
bohater romantyczny start learning		jego życie jest dramatyczne, jest indywidualistą, idealistą i buntownikiem o bogatym życiu duchowym, wyrasta ponad przeciętność, jest skłócony ze światem. Jednostka mocno emocjonalna, wybitna, osamotniona.
bajka start learning		jeden z podstawowych gatunków literatury dydaktycznej, krótka powiastka pisana wierszem lub prozą, której bohaterami są najczęściej zwierzęta. Zawiera morał, jest alegoryczna. Bajki w OŚWIECENIU pisał IGNACY KRASICKI
alegoria start learning		motyw lub zespół motywów, które poza znaczeniem dosłownym ma jeszcze inne, ukryte znaczenie. Alegorie są jednoznaczne i zakorzenione w tradycji.Np. mrówka - alegoria pracowitości, sowa- mądrości
satyra start learning		utwór ośmieszający lub piętnujący ukazywane w nim zjawiska- wady i przywary ludzkie, obyczaje, osoby, grupy, stosunki społeczne. Autorem satyr w OŚWIECENIU był IGNACY KRASICKI
sonet start learning		utwór poetycki składający się z 14 wersów podzielonych na 4 strofy. Dwie pierwsze zawsze mają charakter opisowy, a dwie następne refleksyjny.np. "Sonet do trupa" Jana Andrzeja Morsztyna, "Burza" Adama Mickiewicza
cechy stylu klasycznego start learning		prostota i jasność, porządek, harmonia, synteza, uniwersalizm, zasada decorum, symetria, prostota wyrazu, piękno osiągane przez zastosowanie odpowiednich proporcji, zwięzłość
eschatologia start learning		zainteresowanie co stanie się z człowiekiem po śmierci, fascynacja przyszłym, pozaziemskim życiem- co będzie potem? jak wygladają zaświaty?
stabat mater dolorosa start learning		stała matka boleściwa, motyw przedstawiający rozpaczającą pod krzyżem Matkę Boską.
tren start learning		gatunek poezji żałobnej ukształtowany w starożytnej Grecji. Wyrażał żal z powodu czyjejś śmierci, służył rozpamiętywaniu czynów i myśli zmarłego, zawierał pochwałę jego zalet i zasług.
humanizm start learning		światopogląd wyrażający przeświadczenie o szczególnej roli i pozycji człowieka we wszechświecie, prad umysłowy i kulturalny, którego cechami były: fascynacja filozofią, sztuką antyku, studia nad istotą człowieczeństwa, duża waga życia doczesnego
poezja metafizyczna start learning		twórczość ukazująca trudną kondycję egzystencjalną człowieka, jego wewnętrzną walkę. Przedstawiciel - Mikołaj Sęp Szarzyński BAROK
fascynacja ludowością start learning		ukazywanie świata oczami ludu, wprowadzanie motywów związanych z ludem, typowe dla ROMANTYZMU, według romantyków prosty lud miał wgląd z prawdy żywe
dramat romantyczny start learning		\ukształtowany w opozycji do reguł dramaturgii klasycystycznej (m.in. odrzucenie zasady trzech jedności, synkretyzm. Kompozycja otwarta, obecność elementów fantastycznych, brak chronologii, zaburzony ciąg przyczynowo- skutkowy, obecność scen drastycznych.
winkelriedyzm start learning		aktywna postawa walki za ojczyznę, człowiek lub naród poświęcający własne życie, by dać innym szansę na wolność. nie należy czekać na mesjasza, lecz walczyć. „Polska Winkelriedem narodów” - Kordian
synkretyzm start learning		łączenie w jedną całość różnych elementów
walenrodyzm start learning		postawa człowieka, który poświęca życie słusznej walce z wrogiem ojczyzny, ale w swoim działaniu ucieka się do metod moralnie nagannych: podstępu i zdrady. "Konrad Wallenrod"
praca u podstaw start learning		silne przekonanie o konieczności szerzenia edukacji i rozbudzania świadomości narodowej wśród najbiedniejszych warstw społeczeństwa, zwrócenie się ku podstawom społeczeństwa, warstwom najniższym POZYTYWIZM
organicyzm start learning		pogląd, zgodnie z którym społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, założenie typowe dla POZYTYWIZMU
scjentyzm start learning		pogląd filozoficzny zakładający optymistyczne, nieograniczone możliwości nauki w rozwiązywaniu wszelkich problemów człowieka. WIEDZA TO POTEA, POZYTYWIZM
utylitaryzm start learning		ocenę moralną postępowania człowieka formułuje się w oparciu o kryterium użyteczności. Najważniejsze dla jednostki jest być użyteczną dla społeczeństwa
realizm start learning		najważniejsze naśladowanie rzeczywistości, wierne jej oddawanie we wszystkich przejawach
naturalizm start learning		przekonanie, że człowiek nie różni się od zwierząt, zdominowany jest przez instynkty, przekazywanie wszystkiego, nawet anomalii i rzeczy skrajnie drastycznych
wielka powieść realistyczna (np. Lalka) start learning		narrator wszechwiedzący, bohaterowie reprezentują różne typy, pokazany jest cały przekrój społeczeństwa, akcja trwa około roku, chronologia
praca organiczna start learning		przekonanie, że wzmocnienie rozwoju gospodarczego i kulturowego w dalszej perspektywie przygotuje kraj do niepodległości. Społeczeństwo jest organizmem, jeśli choruje jakiś organ, chora jest cała społeczność
impresjonizm start learning		ukazywanie tego co ulotne, nietrwałe, sztuka miała zatrzymywać chwilę, coś ulotnego, subiektywizm MŁODA POLSKA
ekspresjonizm start learning		poetyka krzyku, zwrócenie się ku emocjom, danie im wyrazu za pomocą sztuki, dynamiczne obrazy MŁODA POLSKA
sztuka dla sztuki start learning		młodopolska koncepcja sztuki pozbawionej jakichkolwiek powinności, sztuki wyzwolonej, która jest celem sama w sobie
dekadentyzm start learning		pesymistyczne nastroje ludzi końca XIX wieku, którzy mieli wrażenie, że wszystko już było, poczucie zbliżającej się katastrofy, ogólny bezsens
modernizm start learning		sztuka nowoczesna, odkrywanie nowoczesności w estetyce sztuki, są to wszelkie przejawy artystycznego nowatorstwa
chłopomania start learning		zainteresowanie wsią i jej kulturą, fascynacja folklorem i życiem codziennym chłopów, ich życie inne niż inteligencji, beztroskie, piękne WESELE
femme fatale start learning		kobieta tragiczna, tajemnicza, uwodzicielska, piękna i wyrachowana, przynosząca zgubę mężczyznom
mizoginia start learning		niechęć do kobiet
nietzscheanizm start learning		od Nietzschego, pochwała indywidualizmu, koncepcja nadczłowieka- pana gardzącego słabszymi, odrzucanie wszystkiego co słabe,
symbolizm start learning		przekazywanie tego, co tajemnicze, posługiwanie się symbolem, przekonanie, że jest częśc świata tajemnicza,
pokolenie Kolumbów start learning		pokolenie ludzi, urodzonych około 1920r., ich dorosłość to czas wojny, obcowanie z cierpieniem i śmiercią, niemożliwość korzystania z życia
człowiek zlagrowany start learning		człowiek rezygnujący z zasad moralnych, celem człowieka jest przetrwanie, żyje zgodnie z nowymi, obozowymi zasadami
behawioryzm start learning		technika opisu prze Borowskiego, bohaterowie są opisywani jedynie przez pryzmat zachowań zewnętrznych, brak koncentracji na emocjach
człowiek totalitarny start learning		człowiek w obozie, który przypominał państwo totalitarne- człowiek nie myślał samodzielnie, był inwigilowany, wypełniał rozkazy, kult wodza
3D start learning		u Borowskiego- dehumanizacja, deprawacja i demitologizacja
dehumanizacja start learning		odczłowieczenie, pozbawienie wartości humanitarnych, typowe u Borowskiego, człowiek chciał tylko przeżyć
deprawacja start learning		zepsucie moralne, upadek świata wartości
demitologizacja start learning		obalenie podstawowych mitów dotyczących kultury europejskiej- czyli założeń, że człowiek jest wielki, okiełznał zło, człowiek jest w centrum, podporządkował sobie świat
poetyka ściśniętego gardła start learning		Po doświadczeniach wojny, według Różewicza, niemożliwe było uprawianie poezji takiej jak dawniej. Twórca pisał bez patosu, jego poezja stała się rzeczowa i konkretna, nazywano ją „poezją ściśniętego gardła
kubizm start learning		kierunek w malarstwie XX wieku (kub - bryła, sześcian, kostka). Kubizm sprowadza naturalne kształty do form geometrycznych (Picasso: Panny awiniońskie)
dadaizm start learning		kierunek w poezji XX wieku. Celem dadaistów był bunt przeciwko światu i sztuce. Utwory komponowali z dobranych przypadkowo wyrazów lub sylab
surrealizm start learning		kierunek w sztuce XX wieku, który za cel stawia sobie pokazanie głębszych pokładów ludzkiej psychiki, sięganie do podświadomości. Tworzy w dziele artystycznym rzeczywistość poza prawami logiki i norm estetycznych
groteska start learning		zespolenie elementów przeciwstawnych, których wzajemny stosunek odczuwa się jako dysharmonię  obecność form zdeformowanych, karykaturalnych  świat przedstawiony nie poddaje się logicznej weryfikacji, połączenie elementów sprzecznych
abstrakcjonizm start learning		sztuka nieprzedstawiająca. Oddziaływuje poprzez środki formalne (grę linii, barw, płaszczyzn)
futuryzm start learning		zdecydowane odcięcie się od tradycji, odrzucenie dziedzictwa przeszłości, poszukiwanie nowego języka sztuki, nakaz oddania przez literaturę zawrotnego tempa przemian współczesności, zerwanie z obowiązującymi normami interpunkcji i ortografii
awangarda krakowska start learning		apoteoza nowoczesnej cywilizacji, antyromantyzm, antysentymentalizm, przekonanie, że tworzenie sztuki to praca (wiersz jest konstrukcją), wprowadzenie nowoczesnej metafory - sprzęgającej najodleglejsze pojęcia (kondensacja znaczeń)
skamander start learning		absolutna wolność w doborze tematu i środków wyrazu  deklarowanie związków z teraźniejszością, kult codzienności i konkretności  pochwała wszelkich przejawów życia w jego biologicznej pełni i bujności (akcenty witalizmu i aktywizmu)
egzystencjalizm start learning		przekonanie, że człowiek pojawia się na świecie bez żadnego powodu, a jego życie jest absurdem, poczucie niepewności i kruchości losu, nie ma Boga, życia po śmierci, wiecznych wartości, człowiek jest skazany na wolność i będzie tym, czym sam siebie uczyni
katastrofizm start learning		koncepcja przewidująca rychłą zagładę świata

język polski matura 2023

You must sign in to write a comment

More