→ Układ Nerwowy → Start Learning

Question		Answer
Budowa układu nerwowego: start learning		Ośrodkowy układ: mózgowie i rdzeń kręgowy. Obwodowy układ nerwowy: nerwy układu
Funkcje układu nerwowego 4: start learning		Odbiór i analiza bodźców, reakcja na bodźce, regulowanie i koordynowanie pracy układów, sterowanie czynnościami nerwowymi: pamięć oraz inteligencja i emocje
Z ilu komórek nerwowych zbudowany jest układ nerwowy? start learning		z 100 mld (neuronów)
Funkcja neuronów: start learning		Przekazywanie informacji impulsami nerwowymi
Funkcja komórki glejowej start learning		Ochrona i odżywianie komórek nerwowych
Budowa neuronu: start learning		Ciało komórki nerwowej, Dendryty, Akson, Osłonka mielinowa
Funkcja Dendrytów: start learning		wypustki doprowadzające impulsy nerwowe do ciała komórki
Funkcja Aksonu: start learning		długa wypistka odprowadzając impuls z ciała neuronu
Ciałko komórki nerwowej: start learning		Część neuronu otaczająca jądro komórkowe. Znajdują się w takie same organelle, jak w większości komórek ciała.
Funkcja osłonki mielinowej: start learning		Osłonka powoduje, że impuls przepływa szybciej.
Rodzaje neuronów start learning		czuciowe, ruchowe, pośredniczącego
Funkcja neuronu czuciowego: start learning		Przewodzą impulsy od receptorów do ośrodkowego układu
Funkcje neuronu ruchowego: start learning		przewodzą impulsy nerwowe z ośrodkowego układu do narządów
Funkcja neuronu pośredniczącego: start learning		Przeprowadzają impulsy nerwowe pomiędzy neuronami czuciowymi a neuronami ruchowymi
Stan spoczynku błony neuronu: start learning		Wewnątrz neuronu jest więcej jonów ujemnych, a na zewnątrz dodatnich. Ta różnica ładunków to polaryzacja, a różnica potencjałów, potencjał spoczynkowy.
Polaryzacja: start learning		Stan, w którym wewnątrz neuronu przeważają ładunki ujemne, a na zewnątrz dodatnie. Utrzymuje neuron w stanie spoczynku.
Odbiór bodźca start learning		Bodziec powoduje pobudzenie neuronu. Dochodzi do napływu jonów dodatnich do wnętrza komórki – to depolaryzacja.
Depolaryzacja start learning		Chwilowa zmiana ładunków: wnętrze neuronu staje się dodatnie, a zewnętrze ujemne. Powstaje potencjał czynnościowy (impuls nerwowy).
Przewodzenie impulsu nerwowego start learning		Fala depolaryzacji przesuwa się wzdłuż aksonu. Za nią następuje repolaryzacja, która przywraca stan spoczynku.
Repolaryzacja start learning		Powrót do stanu spoczynku – jony dodatnie są usuwane z wnętrza neuronu, a ujemne wracają do środka.
Jak neurony przekazują sobie impulsy nerwowe? start learning		Za pomocą synaps – specjalnych połączeń między zakończeniem aksonu jednego neuronu a dendrytem kolejnego.
Gdzie jeszcze mogą występować synapsy? start learning		Między zakończeniem aksonu neuronu a komórką mięśniową lub gruczołową.
Co to jest synapsa chemiczna? start learning		Połączenie między neuronami, w którym impuls przekazywany jest za pomocą neuroprzekaźników przez szczelinę synaptyczną.
Co dzieje się w synapsie podczas przekazywania impulsu? start learning		Zakończenie aksonu uwalnia neuroprzekaźniki, które przechodzą przez szczelinę synaptyczną i łączą się z receptorami kolejnej komórki.
Co powoduje połączenie neuroprzekaźnika z receptorem? start learning		Pobudzenie komórki odbiorczej do odpowiedzi – np. powstanie nowego impulsu, skurcz mięśnia lub wydzielanie hormonu.
Jaką rolę pełnią neuroprzekaźniki i receptory w synapsach? start learning		Umożliwiają przekazywanie, wzmacnianie lub wyciszanie sygnałów między komórkami.
Jakie są rodzaje neuroprzekaźników? start learning		Pobudzające i hamujące.
Co robią neuroprzekaźniki pobudzające? start learning		Wywołują impuls elektryczny w następnym neuronie → sygnał jest przekazywany dalej. Przykłady: serotonina, dopamina, adrenalina.
Co robią neuroprzekaźniki hamujące? start learning		Wyciszają sygnał, uniemożliwiając przekazanie impulsu. Przykład: GABA (kwas γ-aminomasłowy).
Co to jest GABA i jak działa? start learning		GABA (kwas γ-aminomasłowy) to neuroprzekaźnik hamujący, który: Wraz z serotoniną reguluje sen (jego jakość i długość). Pomaga w koncentracji i procesach poznawczych.
Jak działa dopamina? start learning		Odpowiada za: Emocje i odczuwanie przyjemności, Koordynację ruchów, Motywację i nagradzanie. Niedobór dopaminy → choroba Parkinsona.
Jak działa serotonina? start learning		Reguluje: Nastrój (często nazywana „hormonem szczęścia”), Sen, apetyt, temperaturę ciała i ciśnienie krwi. Niski poziom serotoniny → agresja, zmęczenie, obniżony nastrój.
Jak działa adrenalina? start learning		Uczestniczy w reakcji stresowej („walcz lub uciekaj”): Przyspiesza pracę serca, Podnosi ciśnienie krwi, Rozszerza oskrzela, Mobilizuje organizm do działania.
Co robi ośrodkowy układ nerwowy (OUN)? start learning		Odbiera i analizuje informacje o pracy wszystkich narządów oraz podejmuje decyzje o reakcjach organizmu na bodźce.
Z czym można porównać działanie OUN? start learning		Do zarządu firmy – wydaje polecenia, koordynuje pracę i podejmuje najważniejsze decyzje.
Z czego zbudowany jest ośrodkowy układ nerwowy? start learning		Z mózgowia i rdzenia kręgowego.
Jakie części wchodzą w skład mózgowia? start learning		Mózg, pień mózgu, móżdżek.
Co robi mózg? start learning		Integruje i przetwarza informacje, Zarządza pracą ciała, Odpowiada za wyższe czynności nerwowe: pamięć, uczenie się, analizę informacji.
Jaką funkcję pełni pień mózgu? start learning		Kontroluje podstawowe funkcje życiowe, takie jak: oddychanie, praca serca, ciśnienie i temperatura ciała. 📍 Zawiera też ośrodki odruchów: kichania, kaszlu, połykania, wymiotów, pocenia się.
Za co odpowiada móżdżek? start learning		Uczestniczy w koordynacji ruchów i utrzymywaniu równowagi ciała.
Co robi rdzeń kręgowy? start learning		Przewodzi impulsy między mózgowiem a resztą ciała i pośredniczy w odruchach rdzeniowych.
Jak zbudowany jest mózg? start learning		Z dwóch półkul mózgowych pokrytych korą mózgu, która jest silnie pofałdowana i tworzy bruzdy dzielące ją na płaty.
Jakie płaty wyróżniamy w mózgu? start learning		Cztery w każdej półkuli: Czołowy, Skroniowy, Ciemieniowy, Potyliczny.
Co znajduje się w płacie czołowym? start learning		Ośrodki: Ruchowe (kontrola pracy mięśni szkieletowych), Ruchowe mowy, Odpowiada też za: emocje, planowanie, przewidywanie konsekwencji działań.
Za co odpowiada płat skroniowy? start learning		Za przetwarzanie wrażeń słuchowych.
Co znajduje się w płacie ciemieniowym? start learning		Ośrodki odbierające bodźce dotyku, ucisku, temperatury, bólu i rozciągania z całego ciała.
Jaką funkcję pełni płat potyliczny? start learning		Zawiera ośrodki wzroku.
Co chroni mózg? start learning		Kości czaszki i opony mózgowe (błony łącznotkankowe).
Dlaczego mówi się o „szarych komórkach”? start learning		Bo ciała neuronów tworzą zewnętrzną, ciemniejszą warstwę mózgu – istotę szarą, a aksony skupione wewnątrz tworzą jaśniejszą istotę białą.
Co to jest istota szara? start learning		Warstwa zewnętrzna mózgu, zbudowana z ciał komórek nerwowych.
Co to jest istota biała? start learning		Warstwa wewnętrzna, zbudowana z włókien nerwowych (aksonów).
Z czego zbudowany jest rdzeń kręgowy? start learning		Z istoty szarej (wewnątrz) i istoty białej (na zewnątrz). To odwrotnie niż w mózgu!
Co znajduje się wewnątrz rdzenia kręgowego? start learning		Kanał środkowy wypełniony płynem mózgowo-rdzeniowym.
Co chroni rdzeń kręgowy? start learning		Opony rdzenia kręgowego i płyn mózgowo-rdzeniowy.
Jakie są główne funkcje rdzenia kręgowego? start learning		1. Kontrola odruchów (np. odruch kolanowy) – bez udziału woli. 2. Przewodzenie impulsów między mózgowiem a obwodowym układem nerwowym.
Z czego zbudowany jest obwodowy układ nerwowy? start learning		Z nerwów, czyli pęczków włókien nerwowych (aksonów lub dendrytów) otoczonych tkanką łączną.
Jakie są rodzaje nerwów ze względu na pochodzenie? start learning		Nerwy czaszkowe – odchodzą od mózgowia, unerwiają głowę i okolice. - Nerwy rdzeniowe – odchodzą od rdzenia kręgowego, unerwiają skórę, mięśnie i narządy wewnętrzne.
Jak dzielimy nerwy ze względu na kierunek przewodzenia impulsów? start learning		- Nerwy czuciowe – przewodzą impulsy od receptorów do OUN. - Nerwy ruchowe – przewodzą impulsy od OUN do efektorów (mięśni, gruczołów). - Nerwy mieszane – zawierają oba rodzaje włókien.
Co to jest nerw? start learning		Wiązka aksonów i/lub dendrytów biegnąca poza ośrodkowym układem nerwowym, otoczona osłonką mielinową i naczyniami (tętnica, żyła).
Co to jest zwój nerwowy? start learning		Skupienie ciał komórek nerwowych znajdujących się poza ośrodkowym układem nerwowym.
Główne funkcje obwodowego układu nerwowego start learning		Przekazuje informacje od receptorów do OUN (bodźce). Przekazuje informacje od OUN do efektorów (narządów wykonawczych: mięśni i gruczołów). Uczestniczy w wykonywaniu odruchów.
Czym są odruchy? start learning		Szybkie reakcje organizmu, które zachodzą bez udziału świadomości, z udziałem OUN i obwodowego UN.
Dlaczego odruchy są szybkie? start learning		Droga impulsu jest krótsza niż w przypadku reakcji świadomych. Przykład: szybkie odsunięcie ręki od gorącego przedmiotu.
Co to jest łuk odruchowy? start learning		Droga, którą przebiega impuls: Receptor → neuron czuciowy → neuron pośredniczący → neuron ruchowy → efektor (mięsień lub gruczoł).
Rodzaje odruchów a) Odruchy bezwarunkowe (wrodzone) start learning		Nie podlegają modyfikacjom. Funkcja: ochrona życia i podstawowych procesów życiowych. Przykłady: kichanie, kaszel, odruch źrenicy.
Rodzaje odruchów b) Odruchy warunkowe (nabyte) start learning		Powstają dzięki korze mózgu i doświadczeniu. Mogą być modyfikowane przez środowisko i wolę. Funkcja: adaptacja do warunków środowiska. Przykład: wydzielanie śliny na myśl o jedzeniu, jazda na rowerze, prowadzenie samochodu.
Przykładowy schemat łuku odruchowego start learning		Receptor → neuron czuciowy → neuron pośredniczący → neuron ruchowy → efektor (mięsień/gruczoł)
Jak dzielimy układ nerwowy ze względu na funkcje? start learning		Na somatyczny (ruchy świadome, bodźce ze środowiska zewnętrznego) i autonomiczny (regulacja narządów wewnętrznych, homeostaza).
Co robi somatyczny układ nerwowy? start learning		Odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego i kieruje świadomymi ruchami (np. pisanie, taniec).
Co robi autonomiczny układ nerwowy? start learning		Odbiera bodźce z wnętrza ciała, reguluje pracę narządów wewnętrznych i pomaga utrzymać homeostazę.
Na jakie części dzieli się autonomiczny układ nerwowy? start learning		Na układ współczulny (sympatyczny) i układ przywspółczulny (parasympatyczny).
Jaka jest ogólna funkcja układu współczulnego? start learning		Mobilizuje organizm w sytuacjach stresowych — „walcz lub uciekaj” (przygotowuje do wysiłku).
Jaka jest ogólna funkcja układu przywspółczulnego? start learning		Dominuje w relaksie i regeneracji — odpoczynek, trawienie, rozmnażanie.
Przykładowe efekty działania układu współczulnego. start learning		Rozszerzanie źrenic, rozszerzanie dróg oddechowych, przyspieszanie pracy serca, hamowanie perystaltyki jelit, uwalnianie glukozy z wątroby.
W jaki sposób działają układ współczulny i przywspółczulny względem siebie? start learning		Antagonistycznie — działają przeciwstawnie, regulując równowagę funkcji narządów.
Gdzie znajdują się ośrodki układu przywspółczulnego? start learning		W istocie szarej pnia mózgu oraz w istocie szarej rdzenia kręgowego w odcinku krzyżowym.
Gdzie znajdują się ośrodki układu współczulnego? start learning		W istocie szarej rdzenia kręgowego w odcinku piersiowo-lędźwiowym.
Z czego składają się struktury autonomicznego układu nerwowego? start learning		Z ośrodków nerwowych w OUN i z nerwów należących do układu obwodowego (wyprowadzających impulsy do narządów).
Co oznacza homeostaza w kontekście układu autonomicznego? start learning		Utrzymanie stałych warunków wewnętrznych organizmu (np. temperatura, ciśnienie krwi, równowaga energetyczna).
Kiedy aktywny jest układ współczulny — podaj przykłady sytuacji. start learning		W sytuacjach stresowych, podczas egzaminu, wysiłku fizycznego — gdy potrzebna jest szybka mobilizacja organizmu.
Kiedy dominuje układ przywspółczulny — podaj przykłady. start learning		Podczas odpoczynku, snu, po posiłku — gdy organizm wykonuje czynności trawienne i regenerację.
Jak dbać o układ nerwowy? start learning		Regularny i dostateczny sen, aktywność fizyczna, zdrowa dieta (m.in. magnez, cynk, witaminy z grupy B), unikanie infekcji, stresu, urazów i używek.
Dlaczego sen jest ważny dla pamięci? start learning		Podczas snu następuje utrwalenie informacji nabytych w ciągu dnia (konsolidacja pamięci).
Co daje organizmowi sen (odpoczynek)? start learning		Relaks mięśni, zmniejszenie reaktywności narządów, regeneracja całego ciała i poprawa koncentracji.
Ile powinien spać dorosły? start learning		Około 7–8 godzin na dobę (potrzeby zmieniają się z wiekiem).
Jak sen wpływa na wzrost? start learning		Podczas snu wzrasta poziom hormonu wzrostu we krwi, co wspiera rozwój organizmu.
Jak sen chroni mózg? start learning		Pobudza słabo stymulowane synapsy, zapobiegając ich zanikowi; umożliwia naprawę i utrzymanie połączeń nerwowych.
Co to są substancje psychoaktywne? start learning		Związki zmieniające świadomość i zachowanie przez oddziaływanie na układ nerwowy (np. narkotyki, alkohol, nikotyna, dopalacze, niektóre leki).
Co to jest uzależnienie? start learning		Psychiczny i/lub fizyczny przymus wykonywania czynności lub przyjmowania substancji mimo negatywnych skutków; związane ze wzrostem dopaminy w układzie nagrody.
Jakie są skutki uzależnienia od substancji psychoaktywnych? start learning		Wykluczenie społeczne, depresja, zaburzenia świadomości, problemy z koncentracją, uszkodzenia narządów, przedawkowanie i śmierć.
Co to są dopalacze i dlaczego są niebezpieczne? start learning		Substancje działające podobnie do narkotyków o często nieznanym składzie; mogą być śmiertelne nawet po jednorazowym użyciu.
Jak alkohol oddziałuje na organizm i układ nerwowy? start learning		Działa uzależniająco, zaburza funkcje poznawcze i motoryczne, może prowadzić do uszkodzeń narządów, zatrucia i przewlekłych chorób (np. alkoholizm).
Jak nikotyna wpływa na organizm? start learning		Jest psychoaktywna i pobudzająca; palenie niesie dodatkowo toksyczne i rakotwórcze substancje — szkody: układ nerwowy, pokarmowy, rozrodczy.
Czy e-papierosy są bezpieczniejsze od tradycyjnych papierosów? start learning		Nie — e-papierosy również szkodzą organizmowi i mogą zawierać toksyczne substancje.
Co to jest lekomania? start learning		Uzależnienie od leków (np. nasennych, uspokajających, przeciwbólowych) — przyjmowanie ich niezgodnie z zaleceniami może prowadzić do uzależnienia i poważnych skutków ubocznych.
Co to jest choroba Alzheimera — krótko? start learning		Choroba neurodegeneracyjna prowadząca do obumierania neuronów i postępującego otępienia; głównie u osób >65 lat.
Jakie są przyczyny i patologiczne zmiany w Alzheimerze? start learning		Powstawanie nieprawidłowych form białek tworzących toksyczne złogi wewnątrz i na zewnątrz neuronów.
Jakie czynniki ryzyka Alzheimer’a? start learning		Wiek (powyżej 65 r.ż.), płeć żeńska, cukrzyca, występowanie w rodzinie.
Czy istnieje pewna profilaktyka Alzheimer’a? start learning		Nie ma pewnej profilaktyki, ale aktywność umysłowa i tryb życia (ćwiczenia, dieta) mogą opóźniać objawy.
Co to jest choroba Parkinsona — krótko? start learning		Choroba neurodegeneracyjna z obumieraniem neuronów produkujących dopaminę; najczęściej u osób >60 r.ż.
Objawy Parkinsona — wymień najważniejsze. start learning		Drżenie kończyn, spowolnienie ruchowe, sztywność mięśni, trudności w precyzyjnych ruchach, pochylona postawa.
Jak diagnozuje się chorobę Parkinsona? start learning		Na podstawie obserwacji klinicznej i badań obrazowych (TK, MRI) oraz oceny neurologicznej.
Co to jest schizofrenia — krótko? start learning		Zaburzenie psychiczne pojawiające się zwykle między 15. a 35. r.ż., z objawami takimi jak omamy, urojenia, zaburzenia myślenia i emocji.
Co to jest depresja — najważniejsze informacje? start learning		Często występujące zaburzenie nastroju; objawy: obniżony nastrój, utrata zainteresowań, zmęczenie, problemy ze snem, myśli samobójcze; diagnoza wymaga objawów trwających ≥2 tygodni.
Jakie podstawowe metody diagnostyki chorób układu nerwowego? start learning		EEG (elektroencefalografia), TK (tomografia komputerowa), MRI (rezonans magnetyczny); służą do oceny czynności i struktury mózgu.

Układ nerwowy

You must sign in to write a comment

More