→ Łacińska Terminologia Prawnicza - Egzamin - Prof. Dajczak → Start Learning

Question		Answer
venire contra factum proprium non valet start learning		nikt nie może postępować wbrew wytworzonemu przez siebie zaufaniu; powinieneś przestrzegać prawa, które sam ustaliłeś
turpitudinem suam allegans nemo audiatur start learning		nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
omnis definitio in iure civili periculosa est start learning		każda definicja w prawie obywatelskim jest niebezpieczna; każda definicja ma jakąś ułomność - nie przesadzajmy z zaufaniem, reguła odbija prawo, ale nim nie jest
Regula est quae rem, quae est, breviter ennarat start learning		reguła jest tym, co krótko opisuje istniejący stan rzeczy
venire contra factum proprium non valet start learning		nikt nie może postępować wbrew wytworzonemu przez siebie zaufaniu; powinieneś przestrzegać prawa, które sam ustaliłeś
res communes start learning		rzeczy wspólne
ius est ars boni et aequi start learning		Prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe
turpitudinem suam allegans nemo audiatur start learning		nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
omnis definitio in iure civili periculosa est start learning		każda definicja w prawie obywatelskim jest niebezpieczna; każda definicja ma jakąś ułomność - nie przesadzajmy z zaufaniem, reguła odbija prawo, ale nim nie jest
Regula est quae rem, quae est, breviter ennarat start learning		reguła jest tym, co krótko opisuje istniejący stan rzeczy
iustitia start learning		sprawiedliwość
aequitas start learning		słuszność (czasami równość, sprawiedliwość)
benignitas start learning		przychylność, łaskawość, życzliwość
utilitas start learning		użyteczność
ratio start learning		rozum, rozumność, racjonalność (wszystkie określenia powiązane z elastycznym rozumowaniem)
fas start learning		prawo (godziwość i niegodziwość); najstarsze określenie; związek z pomysłem na prawo, regułami powiązanymi z prawem naturalnym; osadzone w wyobrażeniach religijnych
ius start learning		prawo jako ogół reguł prawnych, porządek prawny w danej społeczności
lex start learning		prawo jako reguły prawne ustalone wg procedury i zapisane (utrwalone na piśmie); standardyzacja; prawo pozytywne
ius et fraus numquam cohabitant start learning		nie da się pogodzić prawa z działaniem podstępnym, świadomie nagannym; prawo powinno blokować podstępne zachowanie, nie powinno go premiować
summum ius summa iniuria start learning		najwyższe prawo jest największym bezprawiem; prawa nie można absolutyzować; dziś: przełamywanie przesadnego formalizmu prawniczego; nadmierny formalizm może zmniejszać tę sprawiedliwość, prowadzić do niedopuszczalnych rozwiązań
iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi start learning		sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu to, co jest jego; równe traktowanie wszystkich
iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere start learning		zasady (nakazy) prawa są następujące: żyć uczciwie, innemu nie szkodzić, dać każdemu, to, co jest jego; żyć uczciwie - wtedy monolityczne społeczeństwo; dać każdemu to, co jest jego - szanować czyjeś uprawnienia;)
iustitia comutativa start learning		sprawiedliwość wyrównawcza; sprawiedliwym jest usunięcie skutków pewnej szkody
iustitia distributiva start learning		sprawiedliwość rozdzielcza; sprawiedliwe jest uwzględnienie indywidualnej sytuacji; akceptowalna alokacja ryzyk i korzyści
male iure nostro uti non debemus start learning		nie powinniśmy źle używać (korzystać z) naszego prawa;
non omne quod licet, honestum est start learning		nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe
abusus non tollit usum start learning		nadużycie nie gasi używania
ex abusu non est argumentum ad desuetudinem start learning		z nadużycia nie wynika argument, że uprawnienie wygasło
ius civile start learning		porządek prawny
ius disponendi start learning		uprawnienie (podmiotu do czegoś)
ius superius start learning		orzeczenie (rozstrzygnięcie sądowe)
in ius vocatio start learning		sąd (wezwanie do sądu)
ius naturale start learning		prawo natury
ius positivum start learning		prawo utrwalone na nośnikach informacji
ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit start learning		prawo natury to to, czego natura uczy wszystkie stworzenia; inspiracja historią, naturalnym porządkiem świata; wszyscy równi
ius civile start learning		prawo obywatelskie, porządek prawny wspólnoty politycznej
ius gentium start learning		reguły wspólne dla różnych porządków narodowych/prawo narodu
ius commune start learning		prawo wspólne, powszechne (wspólna nauka prawna w średniowiecznej jurysdykcji, uniwersalne, wspólne reguły)
ius particulare start learning		prawo partykularne, jednostkowe
ius soli start learning		prawo ziemi
ius sanguinis start learning		prawo krwi
ignorantia iuris nocet start learning		nieznajomość prawa szkodzi; domniemanie, że znamy prawo obowiązujące w danym miejscu i czasie
ius civile vigilantibus scriptum est start learning		prawo obywatelskie jest pisane dla osób czuwających (starannych)
nec stultis solere succurri start learning		nie ma zwyczaju przychodzić z pomocą głupim - od ludzi oczekuje się rozsądku i rozeznania; przykład: przedawnienie (jeżeli ktoś nie zainteresował się przez przedział czasu, to nie ma podstaw do kontestowania), zasiedzenie;
Publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat, ius privatum quod ad singulorum utilitatem start learning		prawo publiczne jest tym, co odnosi się do organizacji państwa, prawo prywatne jest tym, co odnosi się do korzyści indywidualnych podmiotów
ius publicum privatorum pactis mutari non potest start learning		prawo publiczne nie może być zmienione przez prywatną umowę
privatorum conventio iuri publico non derogat start learning		porozumienie umowne nie uchyla prawa publicznego
ius in personam start learning		uprawnienie względem osoby (w momencie swojego powstania przysługuje tylko względem konkretnej osoby); np. pożyczka - w razie nieuregulowania należności przeciw tylko tej osobie, co pożyczyła; łączone z prawem zobowiązań
ius in rem (re) start learning		uprawnienie względem jakiejś rzeczy; w chwili powstania przysługuje względem nieokreślonego kręgu podmiotów; np. kupno laptopa - monopol korzystania z danego obiektu majątkowego; łączone z prawem rzeczowym i zasadniczymi uprawnieniami prawa spadkowego
ius cogens start learning		uprawnienia bezwzględnie skuteczne (np. kupno rzeczy - nie można się skutecznie zrzec gwarancji);
ius dispositivum start learning		uprawnienie względne; elastyczne ukształtowanie; jeśli nie ustali się innego;
ius generale start learning		uprawnienia ogólne, powszechne
ius speciale start learning		uprawnienia wyodrębnionego kręgu podmiotów
ius disponendi start learning		uprawnienie do rozporządzania
ius fruendi start learning		uprawnienie do czerpania korzyści
ius acquisitum start learning		uprawnienie do nabycia
ius possendi start learning		uprawnienie do posiadania
ius appellationis start learning		uprawnienie do odwołania się od decyzji sądu
ius provocationis start learning		uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia ws. karnych
ius avocandi start learning		uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia ws. cywilnych
lex humana start learning		prawo stanowione
lex aquillia start learning		ustawa
lex contractus start learning		element czynności - postanowienie umowne
lex patriae start learning		konkretny porządek prawny
dura lex sed lex start learning		twarde prawo, ale prawo - jeśli przyjęte w poprawnej procedurze, to obowiązuje, niezależnie od wszystkiego;
lex iniusta non est lex start learning		ustawa niesłuszna nie jest ustawą;
cessante ratione legis cessat ipsa lex start learning		kiedy odpada uzasadnienie ustawy, przestaje obowiązywać sama ustawa; np. usuwanie skutków powodzi - dalsze korzystanie z mieszkania poszkodowanego już po;
lex posteriori derogat priori start learning		ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali start learning		ustawa późniejsza ogólna nie uchyla wcześniejszej ustawy szczególnej; ustawa o zwierzętach żyjących w wodzie i rakach (ta druga bardziej szczegółowa)
lex specialis derogat legi generali start learning		szczegółowa regulacja uchyla regulację ogólną
lex superior derogat legi interiori start learning		ustawa wyższego rzędu uchyla ustawę o niższej randze; hierarchia aktów prawnych ważniejsza od szczegółowości
lex retro non agit = lex prospicit, non respicit start learning		prawo nie działa wstecz = ustawa patrzy w przyszłość, ale nie w przeszłość; skutki prawne po ogłoszeniu ustawy;
inter arma silent leges start learning		między armatami ustawy milczą; w sytuacjach wyjątkowych może dojść do zawieszenia, ograniczenia normalnego funkcjonowania porządku prawnego
nullum crimen sine lege start learning		nie ma możliwości przypisywania odpowiedzialności karnej bez ustawy definiującej znamiona przestępstwa ogłoszonej w danym momencie
lex retro agit in mitius start learning		prawo działa wstecz w sposób łagodzący; dopuszczamy, gdy przyniesie to pozytywne konsekwencje dla adresata
nulla poena sine lege start learning		nie można wymierzyć kary, jeśli to nie jest przewidziane obowiązującą w czasie popełnienia czynu ustawą;
nullum crimen sine lege (2) start learning		nie można za dany czyn wymierzyć kary innej niż wynikająca z ustawy
nullum crimen sine poena start learning		nie ma przestępstwa bez kary; rozważania o polityce karnej, budowie prawa karnego; zasada nieuchronności kary, wykluczenie bezkarności, bezradności porządku karnego
benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conservetur start learning		w sposób przychylniejszy, właściwszy dokonuje się interpretacji ustaw, gdy ta ustawa uwzględnia wolę ustawodawcy; chroni przed technicznym, mechanicznym stosowaniem prawa; weź pod uwagę zamiar ustawodawcy, po co ona jest; wymagamy od tworzącego rozsądku
scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem start learning		znajomość ustawy nie wyraża się w tym, aby trzymać się jej słów, ale wziąć pod uwagę jej moc (znaczenie, kompetencje); należy rozróżnić dosłowne, językowe czytanie tekstu prawnego, a po co wydano ustawę, w jakim kontekście, jak rozumieć korzystanie z niej
lex semper intendit, quod convenit ration start learning		ustawa zawsze zmierza do tego, co jest zgodne z rozumem; wyraża pojęcie racjonalnego prawodawcy, stosowanie ustaw zgodnie z racjonalnością
in legibus magis simplicitas quam difficultas placet start learning		w ustawach bardziej się podoba prostota niż złożoność; może odnosić się do tworzenia ustawy; staraj się wybrać klarowne rozwiązanie z tekstu ustawowego
consuetudo est optima legum interpres start learning		zwyczaj (utrwalona praktyka) jest najlepszym interpretatorem ustawy; jeśli wyraźnie nie wynika z ustawy regulacja dająca zmianę, to ma być kontynuacja, a w wątpliwej sytuacji kierujemy się tym, jak to wcześniej wyglądało
ubi lex non disinquit, nec nos distinguere debemus start learning		tam, gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnienia, nie powinniśmy takich rozróżnień dokonywać
lege non distinguente nec nostrum est distinguere start learning		gdy ustawa nie rozróżnia, nie jest naszą sprawą rozróżniać - rozróżnianie jest komplikowaniem
lex non precipit inutilia start learning		ustawa nie włączą się tego, co jest nieużyteczne - zakładamy użyteczność
lex imperfecta start learning		ustawa niedoskonała; ustawa nie przewiduje sankcji za jej naruszenie; nie mówi nic o sprzecznym z ustawą zachowaniu;
lex minus quam perfecta start learning		ustawa mniej niż doskonała; ustawa, która nie przewiduje sankcji nieważności, a przewiduje inną sankcję dla podmiotu, który naruszył dyspozycję normy prawnej; np. zakaz darowizn - jeśli się jej dokona, to skutecznie, ale kara grzywny dla darczyńcy
lex perfecta start learning		ustawa doskonała; ustawa, która operuje sankcją nieważności - czynność dokonana wbrew tej ustawie jest nieważna; darowizna byłaby nieważna
lex plus quam perfecta start learning		czynność sprzeczna z ustawą jest nieważna, a dokonujący czynności będzie podlegał karze; darowizna nieważna, a darczyńca musi zapłacić dwukrotność darowizny
lex domicilii start learning		prawo miejsca zamieszkania; np. w prawie spadkowym, jakie prawo, by określić dziedziczenie, ostatnie stałe miejsce zamieszkania
lex patriae start learning		prawo narodowe
lex fori start learning		prawo miejsca rozstrzygania sprawy (siedziba sądu)
lex loci actus start learning		prawo miejsca dokonania czynności
lex loci celebrationis start learning		prawo miejsca dokonania aktu uroczystego
lex loci contractus start learning		wskazanie miejsca zawarcia umowy
lex rei sitae start learning		prawo miejsca położenia rzeczy; np. ocena nabycia nieruchomości za granicą - prawo danego kraju
hominum causa omne ius constitutum sit start learning		z przyczyny człowieka ustanowione jest wszelkie prawo; człowiek jest celem prawa; uzasadnienie tezy o przyrodzonych prawach człowieka
nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur start learning		dziecko poczęte traktowane jest jako urodzone, zawsze gdy chodzi o jego korzyści - czy jeśli dziecko spadkodawcy urodziło się po śmierci ojca, to może być zaliczone do kręgu spadkobierców ustawowych? Tak, jako korzyść;
ius quad ad personas pertinet start learning		prawo, które dotyczy osób
ius naturale est quod natura omnia animalia docuit start learning		prawo natury to to, czego natura uczy wszystkie stworzenia; istnieją standardy, których nie zmieni się przez prawo pozytywne
hinc descendit maris atque feminae coniunctio quam nos matrimonium apellamus start learning		z którego pochodzi związek mężczyzny i kobiety, który my nazywamy małżeństwem
Mater semper certa est start learning		matka zawsze jest pewna
Materna iura non possunt aboleri start learning		uprawnienia matczyne/uznanie kogoś za matkę nie może być uchylone
Partus sequitur ventrem start learning		dziecko podąża za tym, kto je urodził
Pater est quem nuptiae demonstrat start learning		ojcem jest ten, na kogo wskazuje związek małżeński
Patria potestas in pietate debet, non atrocitate consitere start learning		władza ojcowska powinna polegać na pieczy (trosce o kogoś), a nie srożeniu się (srogości)
Adoptio naturam imitatur start learning		przysposobienie imituje naturę; powinna istnieć odpowiednia różnica wieku między przysposabiającym a przysposabianym; czy adopcję dopuszczać tylko małoletnich czy też pełnoletnich?
persona start learning		podmiot prawa, może mieć uprawnienia lub obowiązki
res start learning		rzecz; obiekt/przedmiot majątkowy; to do czego odnoszą się uprawnienia lub obowiązki podmiotu
bonum/bona start learning		coś, co ma wartość majątkową; (mienie, property lub assets)
Res corporales et incorporales start learning		rzeczy materialne i niematerialne
obligatio/obligationes start learning		zobowiązania
possesio start learning		posiadanie
dominium start learning		własność
iura in re aliena start learning		prawa na rzeczy cudzej/ograniczone prawo rzeczowe
hereditas start learning		spadek
Obligatio est vinculum iuris start learning		zobowiązanie jest węzłem prawa; przymusowy charakter dłużników, ktoś jest „związany" przez prawo
creditor start learning		wierzyciel
debitor start learning		dłużnik
obligatio ex contractu start learning		zobowiązanie z czynu umownego
obligatio ex delicto start learning		zobowiązanie z czynu niedozwolonego - np. odszkodowanie za zniszczenie czegoś
obligatio quasi ex contractu start learning		podobne do zobowiązań umownych; np. omyłkowa zapłata komuś za coś - obowiązek zwrotu
obligatio quasi ex delicto start learning		podobne do zobowiązań z czynów niedozwolonych; z czynu, którego nie jest się winowajcą; (wyrzucenie czegoś z okna uniwersytetu na kogoś - odpowiada uniwersytet, nie wyrzucający) - ani z czynu niedozwolonego, ani z umowy między stronami
obligatio ex lege start learning		zobowiązanie z samej ustawy
obligatio naturalis start learning		relacja powinności bez możliwości urzeczywistnienia na drodze sądowej/ zobowiązanie naturalne (niezupełne, brak przymusu spełnienia)
obligatio civilis start learning		relacja powinności z możliwością urzeczywistnienia na drodze sądowej/ zobowiązanie cywilne (istnieje przymus prawny jego spełnienia)
obligatio in solidum start learning		zobowiązanie spoczywa łącznie na kilku podmiotach
obligatio pro rata start learning		wierzyciel może żądać tylko części zobowiązania od kilku zobowiązanych podmiotów
causa start learning		przyczyna, podstawa, sprawa; coś, co legitymizuje prawny obowiązek wykonania zobowiązania
zasada kauzalności start learning		skuteczność czynności jest uzależniona od istnienia i poprawności przyczyny, z uwagi na którą tę czynność wykonano; nie akceptujemy przesunięć, które nie miałyby praktycznego sensu
causa obligandi vel acquirendi start learning		ktoś przyjmuje na siebie zobowiązanie, bo chce, aby ktoś też się zobowiązał albo chce coś nabyć
causa donandi start learning		wykonuje jakieś zobowiązanie, bo chcę coś komuś darować (nie otrzymam nic w zamian)
causa solvendi start learning		świadczę coś, bo muszę wykonać ciążące na mnie zobowiązanie
solutio start learning		świadczenie; zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania, spełnienie świadczenia; ma zapłacić 200 zł, płaci 200 zł
mora start learning		opóżnienie
damnum start learning		szkoda
solvens praesumitur solvere suo nomine start learning		domniemywa się, że świadczący działa w swoim imieniu
datio in solutum start learning		danie na świadczenie/zaspokojenie; sytuacja, kiedy dłużnik daje wierzycielowi coś innego niż wynika z treści zobowiązania, ale za zgodą wierzyciela; np. jakiś przedmiot zamiast zwrotu długu; poszerzenie pola gry dla dłużnika
obligatio alternativa start learning		zobowiązanie przemienne; takie, które w chwili swojego powstania przewiduje możliwość spełnienia 1 z 2 świadczeń do wyboru; dłużnik decyduje, co wybrać - np. kwota pieniężna lub przedmiot
facultas alternativa start learning		upoważnienie przemienne; polega na tym, że w chwili powstania zobowiązania jest jedno świadczenie, ale od samego początku dłużnik może się z niego zwolnić świadcząc coś innego - np. zamiast alimentów wydanie określonej części spadku
delegatio (assignatio) start learning		przekaz
delegatus (assignatus) start learning		przekazany
accipiens start learning		odbiorca świadczenia
delegans (autor) start learning		przekazujący
Assignatus utitur iure autoris start learning		przekazany działa w ramach przekazującego
mora start learning		opóźnienie, zwłoka
mora debitoris=mora solvendi start learning		zwłoka dłużnika - niewykonanie swojego obowiązku w terminie = zwłoka tego, który coś świadczy
interpellatio start learning		wezwanie, gdy termin wykonania świadczenia przez dłużnika nie jest określony; ważne jest wezwanie dla wierzyciela
mora ex rei fit start learning		wezwanie, gdy zwłoka wynika ze stanu rzeczy - jeżeli termin świadczenia jest wyznaczony, to zwłoka wynika z wyznaczonego terminu
fur semper moram facere videtur start learning		złodziej zawsze jest postrzegany za będącego w zwłoce; jeżeli ktoś doprowadził do zobowiązania z czynu niedozwolonego, to od chwili jego dokonania jest w zwłoce
perpetuatio obligationis start learning		utrwalenie na wieki zobowiązania; dłużnik odpowiada za niedokonanie zobowiązania, kiedy można mu przypisać winę; nie, jeśli jest ono konsekwencją jakichś zdarzeń losowych; jeśli popadł w zwłokę, to odpowiada także za zdarzenia przez niego niezawinione;
mora creditoris=mora accipienti start learning		zwłoka wierzyciela - gdy wierzyciel nie przyjął zaoferowanego mu świadczenia = zwłoka przyjmującego
damnum start learning		szkoda; naruszenie cudzego interesu majątkowego
damnum/ damnum compensare start learning		wynagrodzenie szkody; zapłata odszkodowania
damnum emergens start learning		rzeczywiste umniejszenie majątku w następstwie wyrządzonej szkody;
lucrum cessans start learning		utracone korzyści z tego, że powstała szkoda
Damnum sine iniuria esse potest start learning		szkoda bez bezprawia może być; możliwe jest wystąpienie szkody, mimo, że nie jest następstwem jakiegoś nagannego zachowania; bezprawność działania sprawcy jest min. 1 z przesłanek odpowiedzialności za szkodę
Damnum quod quis sua culpa sentit, sibi debet, non aliis imputare start learning		szkodę, którą ktoś wyrządził ze swej winy ponosi sam i nie może nią obciążyć innego; zasada odpowiadania za swoje działanie
Volenti non fit iniuria start learning		chcącemu nie dzieje się krzywda; jeżeli się godzisz na coś, to nikt inny nie będzie ponosił odpowiedzialności za twoją zgodę
periculum start learning		przypisanie komuś ryzyka zdarzeń losowych
casus start learning		przypadek/oznaczenie zdarzenia losowego (przez przypadek)
casus fortuitus start learning		zdarzenie czysto losowe/zdarzenie, któremu nie można się przeciwstawić
casus mixtus start learning		zdarzenie losowe, którego wystąpienie wiąże się z czyjąś nagannością; zdarzenie losowe, za które się odpowiada, bo jest się w zwłoce
casus sentit dominus start learning		zdarzenie losowe obciąża właściciela; skutki zniszczenia rzeczy ponosi właściciel
casus a nullo prestantur start learning		nikt nie ma obowiązku świadczyć, jeśli przedmiot świadczenia został utracony/uszkodzony wskutek zdarzenia losowego
vis maior/vis absoluta/vis start learning		siła wyższa
vis cui humana infirmitas resistere non potest start learning		siła, której słabość ludzka nie jest w stanie się przeciwstawić
dolus start learning		zły zamiar, podstęp; a tutaj zachowanie w celu wyrządzenia zła - wyrządzenia szkody, naruszenia czyjegoś interesu; wina umyślna:
dolus directus start learning		wina umyślna w zamiarze bezpośrednim; idę po to, żeby kogoś zranić, coś zniszczyć
dolus eventualis start learning		zamiar ewentualny; działam w złym zamiarze, ale godzę się ze skutkiem; ktoś podpala dom i wie, że tam jest osoba, która nie porusza się samodzielnie - godzi się, że ona tam spłonie
dolus coloratus start learning		zły zamiar zabarwiony emocjonalnie; znaczenie dla oceny sprawcy
dolus premeditatus start learning		działanie z premedytacją; w złym zamiarze i wcześniej zaplanowane
dolus repentinus start learning		zamiar gwałtowny; pod wpływem okoliczności - np. usunięcie przeszkody na drodze
dolus subsequens start learning		określony zły zamiar jest konsekwencją innego złego zamiaru; ktoś idzie coś podpalić, ale okazuje się, że musi jeszcze kogoś zabić
culpa neglegentia start learning		niestaranność, nie chcę wyrządzić szkody, ale wyrządzam
culpa lata start learning		grube (rażące) niedbalstwo/niestaranność
culpa levis start learning		lżejsza niestaranność
culpa in concreto start learning		wina w odniesieniu do konkretnego wzorca staranności; staranność konkretnej osoby w danej sytuacji - można ją odnieść do jej staranności w konkretnych przypadkach
culpa in abstracto start learning		naruszenie abstrakcyjnego wzorca staranności; porównanie z abstrakcją, zbiorem zachowań innych
culpa in custodiendo start learning		niestaranność w sprawowaniu pieczy (nadzorze) - np. nad swoimi dziećmi, zwierzętami
culpa in eligendo start learning		niestaranność w wyborze; np. zły wybór podwykonawców - wtedy odpowiada za ich czyny
culpa in contrahendo start learning		wina w kontraktowaniu/naganne postępowanie podczas negocjowania umowy; uzasadnianie odpowiedzialności za kogoś w toku negocjacji - można oczekiwać określonej staranności, jeśli ktoś nie dochował, to można mu przypisać odpowiedzialność
Ex maleficio non oritur contractus start learning		z nagannego działania (czynu niedozwolonego) nie powstaje zawiązanie umowy; wymaganie zgodności z prawem;
Pacta sunt servanda start learning		umów należy dotrzymywać; zasada wyrażająca obowiązek wykonania zawartej umowy, związania zawartą umową
Rebus sic stantibus (omnis contractus intellegitur) start learning		wszystkie umowy rozważa się wg takiego stanu rzeczy (warunków), w jakim zostały zawarte; sytuacja, kiedy strony zawarły umowę, nie została jeszcze wykonana, a warunki umowy mogły się bardzo zmienić (np. hiperinflacja, zmiany dostępności do rynku);
Impossibilium nulla obligatio est start learning		zobowiązanie o coś niemożliwego jest nieważne; kiedy strony umówiły się o coś niemożliwego obiektywnie
Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere start learning		co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione z upływem czasu; jeżeli zawarto umowę wadliwą (np. nieważną), to ona już taką pozostanie;
Ratihabitio mandato comparatur start learning		zatwierdzenie traktowane jest na równi z udzieleniem zlecenia; działanie w czyimś imieniu będzie nieważne, chyba że to działanie zostanie zatwierdzone - pierwotnie wadliwa umowa stanie się umową niewadliwą
Utile per inutile non vitiatur start learning		to, co jest użyteczne nie doznaje uszczerbku (szkody, wady) przez to, co jest nieużyteczne; strony dokonują czynności, a ona w części jest poprawna, a w części nie; częściowa wadliwość nie powoduje wadliwości całkowitej
substantialia contractus(negotii) start learning		takie elementy treści (odniesienie do czynności prawnej), które muszą wystąpić, a w umowie co do których musi być osiągnięte porozumienie, aby dana umowa wywołała skutek prawny; np. umowa sprzedaży - konieczne porozumienie co jest towarem i jaka jest cena
naturalia contractus (negotii) start learning		elementy treści umowy czy czynności, które mogą być różnie ustalone przez strony, ale jeśli strony nie ustalą, to porządek prawny będzie ustalenia objaśniał
accidentalia contractus (negotii) start learning		elementy, które strony mogą dodać, wiążąc z nimi skuteczność prawną umowy; np. uzależnienie umowy od warunków (zdarzenia losowego) albo terminu
conditio/condicio start learning		warunek
ex tunc/ex nunc start learning		od teraz, od samego początku istnienia czynności/od konkretnego momentu (np. ziszczenia warunku)
dies start learning		termin
modus start learning		polecenie
bona fides start learning		dobra wiara; nie ma jej pojęcia w prawie, ale odniesienia do niej wiążą się z elastyczną oceną określonych czynności
mala fides start learning		zła wiara; działanie w celu wyrządzenia innemu szkody
bona fides praesumitur start learning		domniemywa się dobrą wiarę
Venire contra factum proprium nemini licet start learning		postępowanie wbrew wytworzonemu zaufaniu nikomu nie jest dozwolone; nie można postępować w sposób sprzeczny wewnętrznie
Tu patere legem quam fecisti start learning		masz się trzymać prawa, które uczyniłeś; spójność w tym, co się zapowiedziało i w tym co się robi
Turpitudinem suam allegans nemo audiatur start learning		nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
Dolo facit qui petit quod redditurus est start learning		źle czyni ten, kto żąda tego, co jest do oddania; w danym momencie coś się komuś należy, ale już wtedy wiadomo, że za chwilę będzie musiał oddać
Clara non sunt interpretanda start learning		to, co jest jasne nie wymaga interpretacji; obecnie pogląd: nic nie jest do końca jasne; nie szukajcie problemów tam, gdzie ich nie ma; coś jednoznaczne dla większości; interpretacja prawnicza będzie konieczna tam, gdzie jest coś niejasnego
In ambiguitas contra stipulatorem - in dubio contra proferentem start learning		w przypadku wątpliwym przeciwko (na niekorzyść) formułującemu pytanie = w razie wątpliwości na niekorzyść formułującego ofertę (warunki umowy); np. cena w koronach, z umowy nie wynika o jaką koronę chodzi
Clausulae insolitae inducunt suspicionem start learning		nietypowe klauzule (postanowienia umowne) powodują, rodzą podejrzenia; czy dane postanowienie umowne jest ważne? np. postanowienie wyłączające odpowiedzialność jednej ze stron; trzeba to wprowadzać ze znacznie większą ostrożnością, zwrócić na to uwagę
In convnentionibus contrahentium voluntatem potius quam verba spectari docuit start learning		w porozumieniach bardziej podoba się uwzględnianie woli kontrahentów, jak słów; przy interpretacji umowy pierwszeństwo ma rzeczywista wola stron, ich rzeczywisty zgodny zamiar względem dosłownego brzmienia umowy
In contractibus tacite insunt, quam sunt moris et consuetudunis start learning		w umowach jest zawarte milcząco to, co wynika ze zwyczajów i obyczajów; jeżeli mamy wątpliwość co do tego, jak rzecz powinna być opakowana, zabezpieczona, to możemy odwołać się na tę praktykę, nawet jak nie wynika to jednoznacznie z treści umowy
actio in personam start learning		skarga przeciwko określonej osobie; przysługuje tylko przeciwko wyznaczonej osobie; wierzyciel ma uprawnienie tylko przeciwko dłużnikowi
actio in rem start learning		skarga, która w chwili swojego powstania dot. nieokreślonego kręgu osób
erga omnes start learning		uprawnienie względem wszystkich
dominium start learning		własność (inaczej proprietas)
ius possidendi start learning		uprawnienie do faktycznego władania rzeczą (posiadania)
ius disponendi start learning		rozporządzanie
ius utendi et fruendi start learning		uprawnienie do używania i czerpania korzyści
actio negatoria start learning		skarga zaprzeczająca; przy jej pomocy właściciel może przeciwstawić się zachowaniom, które zakłócają spokojne korzystanie z przedmiotu własności
rei vindicatio start learning		roszczenie, uprawnienie do żądania zwrotu tego, co jest jego (danego podmiotu) własnością; zaniechanie zakłóceń odnoszących się do własności, nie emitować czegoś, nie przechodzić przez grunt
Bona fidei possessor fructus consumptos suos facit start learning		posiadacz w dobrej wierze czyni swoimi korzyści z użytku; posiadacz w dobrej wierze nie jest zobowiązany do zapłaty korzyści pożytku; np. między właścicielem gruntu, a kimś kto nim władał, coś uprawiał - zebrał ileś owoców – grunt czy też korzyści?
Bona fides praesumitur start learning		domniemywa się dobrą wiarę; kiedy toczy się spór właściciel-, to domniemywa się, że druga strona ma dobrą wiarę
Superficies solo cedit start learning		to, co jest na powierzchi podąża za powierzchnia; to, co jest trwale połączone z gruntem przypada właścicielowi gruntu; np. budynek na cudzym gruncie nie prowadzi do nabycia własności gruntu
Accessio cedit principal start learning		to co przyłącza się, przypada rzeczy głównej; np. przyłączenie dwóch ruchomości, drobny element do samochodu, szafy
Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet start learning		ten kto nie ma uprawnienia, nie może go skutecznie przenieść na inną osobę
iura in re aliena start learning		prawa na rzeczy cudzej; to wycinek uprawnień właściciela
Beati possidentes start learning		szcześliwi są posiadacze; warto być posiadaczem
Potior est conditio defendentis start learning		lepsze jest położenie tego, który się broni; posiadacz jest w lepszej sytuacji, bo nie musi udowadniać, że posiada, ciężar dowodu spoczywa na tym, kto chce uzyskać posiadanie
Possessio non est iuris sed facti start learning		posiadanie nie jest prawem, ale sytuacją faktyczną; posiadaczem jest każdy, kto rzeczywiście coś ma
Servitus in faciendo consistere nequit start learning		służebność nie może polegać na działaniu; jeżeli ktoś ma uprawnienie do ograniczonego prawa rzeczowego, to nie może żądać aby obciążony tym działaniem coś robił
Servitutibus civiliter utendum est start learning		służebność należy wykonywać w sposób umiarkowany; ograniczone prawo rzeczowe najmniej uciążliwe dla obciążonego nim właściciela
Servitus servitutis esse non potest start learning		nie może być służebności na służebności; nie można ustanowić ograniczonego prawa rzeczowego na ograniczonym prawie rzeczowym; realne obciążenie by się wtedy zwiększało; przy drodze gdyby pozwalać innym korzystać z drogi
Successio start learning		następstwo, dziedziczenie; określenie, kto dziedziczy
hereditas start learning		spadek
inter vivos start learning		między żywymi
mortis causa start learning		na wypadek śmierci
ex testamento start learning		spadkobiercy określeni w testamencie;
ab intestato start learning		dziedzenie ustawowe
Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum start learning		wola spadkodawcy może być zmieniona, aż do momentu, gdy wygaśnie jego życie
Novissima voluntas servatur start learning		znacząca jest późniejsza wola; przy kilku testamentach decyduje późniejszy
Favor testamenti start learning		zasada przychylności dla testamentu; jeżeli masz wątpliwość czy testament jest ważny, to wybierz rozwiązanie, które utrzyma ten testament w mocy;
In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur start learning		testamenty interpretujemy adekwatnie do pełnej woli testatora; interpretacja testamentu powinna najpełniej oddawać wolę testatora
Plus nuncupatum, minus scriptum start learning		więcej powiedziano, mniej napisano; czasami, aby ustalić treść testamentu trzeba wziąć pod uwagę okoliczności leżące poza testamentem; np. użycie słowa w specyficzny sposób - odkodowanie go wymaga wyjścia poza tekst testamentu
Falsa causa non nocet start learning		błędna przyczyna nie szkodzi - jeśli w treści testamentu coś jest błędnie określone, to rzeczywista wola jest ważniejsza, od tego formalnego błędu
Falsa demonstratio non nocet start learning		błędne oznaczenie nie szkodzi
actor start learning		powód; ten, który działa
reus start learning		pozwany
Nemo iudex sine actore start learning		nie ma sędziego bez powoda; zasada skargowości - nie może zacząć się proces bez oskarżenia, proces nie działa z urzędu
Actio semel extincta non reviviscit start learning		skarga/roszczenie raz umorzone nie odżywa; postępowanie w jakiejś sprawie zakończone - zakończone raz na zawsze; nie prowadzić procesu wielokrotnie o to samo.
Res iudicata start learning		stan rzeczy osądzonej; gdy prawomocnie zakończyło się postępowanie w jakiejś sprawie;
Ne bis in idem start learning		nie dwa razy o to samo; jeżeli konkretna sprawa jest już prawomocnie rozstrzygnięta, nie można wszczynać postępowania znowu w tej samej sprawie
res iudicata pro veritate accipitur start learning		rzecz osądzona traktowana jest jako prawdziwa; jesteśmy związani prawomocnym orzeczeniem
Actor seguitur forum rei start learning		powód podąża za sądem pozwanego; jeśli mieszkają w różnych miejscach, to prowadzony bliżej pozwanego
Nemo tenetur seipsum accusare start learning		nikt nie może być zmuszany, żeby sam się oskarżał
Actori incumbit onus probandi start learning		ciężar dowodu spoczywa na powodzie
Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat start learning		dowód obciąża tego, kto twierdzi (żąda czegoś w procesie)
Reus exceptiendo fit actor start learning		podnosząc zarzut pozwany staje się powodem; może się zdarzyć, że pozwany w toku postępowania dowodowego, milczy, przeczy, wskazuje inne okoliczności - mogą one stanowić zarzut procesowy
Reus in exceptione actor est start learning		pozwany w zakresie zarzutu procesowego jest powodem; może się zdarzyć, że pozwany w toku postępowania dowodowego, milczy, przeczy, wskazuje inne okoliczności - mogą one stanowić zarzut procesowy
persuasio start learning		perswazja; przekonywanie do jakiejś tezy/reprezentowanie interesu strony w sporze/przekonywanie o zaletach lub wadach jakiegoś przedmiotu
Logos start learning		zbiór argumentów i dowodów (np. pro et contra; sylogizmy, maksymy, reguły, do których się odwołujemy)
Ethos start learning		zachowanie mówcy
Pathos start learning		stylistyka używanego języka (np. używanie słów, które nie niosą ze sobą nowej treści
Veritas magis amicitiae start learning		więcej prawdy, więcej przyjaźni; w argumentacji nie można kłamać
consuetudo loci est observanda start learning		miejscowych zwyczajów należy przestrzegać; uwzględnienie akceptowanych praktyk i zasad
audiatur et altera pars start learning		ma być wysłuchana i druga strona; poszanowanie zasad wolności i równości
argumentum a contrario start learning		argument z przeciwieństwa
argumentum a simili = argumentum per analogiam start learning		argument z podobieństwa; monografie naukowe uznanawane za dzieła wybitne, gdy mają nagrodę premiera, więc podobne, czyli z nagrodą prezydenta też
argumentum a minori ad maius start learning		argument z mniejszego na większe; zakaz wejścia do lasu na poligonie, więc zakaz też wjazdu
argumentum a maiori ad minus start learning		argument z większego na mniejsze; godzina dozwolonego wjazdu na cmentarz też godziną dozwolonego wejścia
argumentum ab exemplo start learning		argument z przykładu; w praktyce odwoływanie się do konkretnego wyroku
argumentum a cohaerentia start learning		argument ze spójności, któreś najbardziej trafne dla całości, dla porządku prawnego

Łacińska terminologia prawnicza - egzamin - prof. Dajczak

You must sign in to write a comment

More