VIII

Wnioskowania prawnicze można podzielić na dwa podstawowe rodzaje:

1. Wnioskowanie oparte na wynikaniu normy z normy 2. wnioskowanie oparte na założeniu konsekwentności ocen prawodawcy

Wnioskowanie oparte na wynikaniu normy z normy dzieli się na:

1. Wnioskowanie oparte na logicznym wynikaniu normy z normy 2. Wnioskowaniemoparte na instrumentalnym wynikaniu normy z normy

Wnioskowania oparte na założeniu konsekwentności ocen prawodawcy

1. Analogia iuris 2. Wnioskowanie wg. argumentów a fortiori

Mówiąc o wynikaniu normy N2 z normy N1, mamy na myśli to, że

nie można zrealizować normy N1, jeżeli nie zrealizuje się normy N2, przy czym owa "niemożność" zrealizowania opiera się na związku logicznym między treścią normy N1 i normy N2 lub na związku przyczynowym między zrealizowaniem normy N1 i N2.

Norma N2 wynika logicznie z normy N1,

jeżeli zakres zastosowania normy N1 obejmuje zakres zastosowania normy N2 lub zakres normowania normy N1 obejmuje zakres normowania normy N2, przy tożsamości albo węższym zakresie drugiego elementu normy N2.

Wnioskowanie oparte na instrumentalnym wynikaniu normy z normy

opiera się na założeniu, że między zachowaniem adresata normy, a wyznaczonym przez normę stanem rzeczy, który on ma zrealizować, występują związki przyczynowe.

Dyrektywa instrumentalnego nakazu głosi, że

skoro obowiązuje norma ustanowiona w formie przepisów prawnych i nakazująca adresatowi A zrealizować określony stan rzeczy C (norma-przesłanka), to należy przyjąć, że obowiązuje również norma, która adresatowi A nakazuje czynić wszystko co

-

jest warunkiem koniecznym dla zrealizowania tego stanu rzeczy C (norma-konsekwencja), chyba że prawodawca ustanowiłby normę o innej treści.

Dyrektywa instrumentalnego zakazu głosi, że

skoro obowiązuje norma ustanowiona w formie przepisów prawnych, nakazujaca jakiemuś podmiotowi A zrealizować stan rzeczy C (norma przesłanka), to należy przyjąć, że obowiązuje też norma, która podmiotowi A zakazuje czynić cokolwiek, co

-

jest warunkiem wystarczającym dla niezrealizowania stanu rzeczy C (norma-konsekwencja)

We wnioskowaniach opartych na konsekwentności ocen prawodawcy odwołujemy się do

aksjologicznego uzasadnienia norm prawnych ustanowionych w formie przepisów.

Analogia iuris

polega na tym, że ustaliwszy, iż obowiązuje jakaś norma N1, ustanowiona w formie przepisów prawnych, czy wiele tak ustanowionych norm: N1, N2, N3 ... Nn, które znajdują uzasadnienie aksjologiczne w jakiejś ocenie O, i założywszy, że

-

prawodawca jest aksjologicznie konsekwentny, uznaje się za obowiązującą jakąś normę-konsekwencję, która wprawdzie nie została ustanowiona, ale która znajduje uzasadnienie aksjologiczne w tej samej ocenie O.

-

Normę konsekwencję przyjmuje się zatem za obowiązującą, ze względu na jej wspólne z normami przesłankami uzasadnienie aksjologiczne.

Argumentum a minori ad maius głosi, że

skoro uznajemy za obowiązującą normę N1, która zakazuje naruszać jakieś dobro w stopniu mniejszym, i uważamy, że zakaz ten uzasadniony jest ocenami przypisywanymi prawodawcy, a nadto zakładamy, że prawodawca jest aksjologiczne konsekwentny

-

, to należy przyjąć, że do systemu należy także norma-konsekwencja, która zakazuje naruszać to dobro w stopniu większym.

Argumentum a maiori ad minus głosi, że

skoro uznano za obowiązującą normę, która adresatowi A wyznacza obowiązki uciążliwe, w szczególności nakazuje mu zrealizowanie jakiegoś stanu rzeczy C wymagającego większego wysiłku, to -zakładając konsekwentność prawodawcy -

-

należy przyjąć, że obowiązuje norma wyznaczająca adresatowi A obowiązki mniej uciążliwe, w szczególności nakazuje mu zrealizowanie stanu rzeczy C mniejszym nakładem sił.