Question  |
Answer |
|
start learning
|
|
Bona Sforza-dążyli razem do zmocnienia władzy królewskiej i ustanowienia dziedziczności tronu
|
|
|
|
start learning
|
|
1529r. za życia jego ojca tzw. elekcja vivente rege-sprzeciw szlachty
|
|
|
wybuch Rokoszu lwowskiego start learning
|
|
1537r. tzw. wojna kokosza(od liczby kur, które opierdolono)-Początek formowania się ruchu egzekucyjnego - domaganie od króla uznania elekcyjnosci tronu, koniec skupu dóbr przez królową oraz zwolnienie od ciężarów ponoszonych na rzecz kościoła
|
|
|
|
start learning
|
|
walka średniej szlachty przeciw możnowładcom, dążono do odebrania im królewszczyzny
|
|
|
włączenie Mazowsza do Polski start learning
|
|
1524 i 1526r. włączenie ziem byłych lenników zgodnie z ich wolą po ich śmierci
|
|
|
panowanie zygmunta starego i zymunta Augusta start learning
|
|
|
|
|
wojna polsko-rosyjski za panowania starego start learning
|
|
1507-poczatek(interwencje Tatarów) 1514r. zajęcie smoleńska(Moskwa)-wygrana Polski pod Orszą, 1522-rozejm, 1537-kolejny rozejm
|
|
|
|
start learning
|
|
1515r. Przez sojusz Moskwy z cesarzem Maksymilianem Habsburgiem-koniec antypolskiej polityki(brak współpracy z krzyżakami i Moskwą, koncepcja krucjaty antytureckiej, jeśli Jagiellonowie wymrą na Węgrzech i w Czechach, Habsburgowie przejmują trony
|
|
|
śmierć Ludwika Jagiellończyka start learning
|
|
1526r. w bitwie pod Mohaczem z tucją. Habsburgowie stają się władcami Czech i Węgier
|
|
|
zawarcie wieczystego pokoju z Turcją start learning
|
|
1533r. Przez zagrożenie po opanowaniu przez Turków części Węgier
|
|
|
wojna starego z krzyżakami start learning
|
|
1519-1521r. na początku ze wsparciem Habsburgowi i Moskwy zakończony rozjemem
|
|
|
złożenie hołdu lennego przez krzyżaków start learning
|
|
1525r. Albrecht Hohenzollern likwiduje państwo krzyżackie, przechodzi na luteranizm i powołuje Prusy Książęce
|
|
|
rozwój ruchu egzekucyjnego start learning
|
|
Za panowania Zygmunta Augusta, przywódcy-Mikołaj Siennicki, Hieronim Ossoliński i Rafał Leszczyński-sprawy sporne między nimi a królem: Małżeństwo z Barbarą Radziwiłłów ą-strach o silną pozycję magnatów, prohabsburska Polityka
|
|
|
uchwalenie egzekucji dóbr królewskich start learning
|
|
1562r. na Sejmie w Piotrkowie, później -lustracja(przegląd) królewszczyzny, utworzenie wojska kwarcianego(1/4 dochódu z królewszczyzn), podatek nadzwyczajny(od Kmieci, kościoła i rzemieślników, starości nie mogli wykonować wyroków sądów kościelnych
|
|
|
atak Iwana IV groźnego na inflaty start learning
|
|
1558r. zajęcie części obszarów np miasta Narew i Dorpad
|
|
|
złożenie hołdu lennego przez mistrza krajowego zakonu inflqndzkiego start learning
|
|
1562r. Gotthard Kettler oddaje państwo pod opiekę Polski - otrzymał Kurlandię i Semigalię, gdzie wprowadził luteranizm jako władca świecki
|
|
|
początek I wojny północnej start learning
|
|
1563r. Moskwa, Szwecja, vs Polska i Dania- Powołanie Flory Kaperskiej
|
|
|
|
start learning
|
|
1570-rzeczpospolita dosteje większość inflant, a Moskwa Dorpad i Narwę
|
|
|
przeniesienie praw do lenna w Prusach na brandenburską linię Hohenzollernów start learning
|
|
|
|
|
przyczyny Unii Lubelskiej start learning
|
|
kryzysy unii(czasami nie istniała), brak następcy Zygmunta Augusta, chęć uzyskania przywilejów przez szlachtę litweską, dążenie szlachty do ekspansji na wschód, chęć uzyskania poparcia szlachty przez króla
|
|
|
Unia Lubelska i jej postanowienia start learning
|
|
1 lipca 1569r. powstanie Rzeczpospolitej Obojga Narodów(korony i wielkiego księstwa), wolna elekcja, wspólny Sejm, wspólna polityka zagraniczna, obronna i monetarna odrębne inne rzeczy(patrz później)
|
|
|
co było odrębne w Rzeczpospolitej start learning
|
|
urzędy celne, skarb, wojsko, języki urzędowe(ruski na Litwie)
|
|
|
|
start learning
|
|
ślinę państwo, włączenie nowych ziem do korony, przywileje dla Litwinów, polonizacja Wschodu, zatrzymanie rozwoju narodowościowego litwinów, giga duże tereny dla Polski
|
|
|
|
start learning
|
|
prymas Jakub Uchański wybrany po śmiecii Zygmunta Augusta w 1572r.
|
|
|
|
start learning
|
|
1573r. - ustalono na nim termin(kwiecień) miejsce (warszawa) i sposób przeprowadzenia e lekcji-tzw elekcja viritim (każdy szlachcic mógł uczestniczyć), przyjęto też akty konfederacji warszawskiej
|
|
|
|
start learning
|
|
Nie udało się ogarnąć Polaka tzw Piasta, Ernest Habsburg-syn cesarza (katole i możnowladcy), król Szwecji Jan III Waza(mąż Katarzyny Jagiellonki-siostry zmarłego, ale protestanta), Henryk Walezy-brat króla Francji, przeciwnik Habsburgów
|
|
|
koronacja pierwszego króla elekcyjnego start learning
|
|
luty 1574r. Henryk Walezy
|
|
|
ucieczką Henryka Walezego start learning
|
|
czerwiec 1574r.-przez bezpotomną śmierć króla Francji-objął on tron jako Henryk III, nie spełnił Ultimatum o powrocie do Polski do maja, został zdetronizowany
|
|
|
wydarzenia sejmu konwokacyjengo z 1575r. start learning
|
|
wybrano dwóch władców-interreks ogłosił królem Maksymiliana II Habsburga, a szlachta wybrała Anny Jagiellonki która miała poślubić Stefana Batorego
|
|
|
|
start learning
|
|
1576r. koronacja, wycofanie się z walk o koronę cesarza koronacja, porozumienie z maganterią, koniec konfliktu z Gdańskiem(odszkodowanie za zniesienie niekorzystnych praw(1585r.)
|
|
|
|
start learning
|
|
podatki na wojnę z Moskwą o inflanty, utworzenie trybunału koronnego i piechoty wybranieckiej
|
|
|
|
start learning
|
|
1579/82r. trzy kampanie na terenach Rosji, zdobycie Połocka i Wielkiego Łuku
|
|
|
rozejm kończący wojnę Batorego z Moskwą start learning
|
|
1582r. rozejm w Jamie Zapolskim, Polska zdobywa Inflanty i ziemię płocką
|
|
|
|
start learning
|
|
Konflikt z szlachtą-zarzucono mu chęć wzmocnienia władzy, pomocnikiem miał być kanclerz i hetman Jan Zamojski
|
|
|
ostateczny wygląd sejmu walnego start learning
|
|
od 1493r. na Sejmie obradowały 3 Stany-król, izba poselską(posłowie wybierani na sejmikach ziemskich i senat(rada królewska i dostojnicy)
|
|
|
|
start learning
|
|
1505r. odebranie królowi prawa do samodzielnego wydawania ustaw, potrzebna aprobata 3 stanów. Wyjątkiem edykty o miastach królewskich, Żydów, lenn, górnictwa i chłopów w królewszczyznie
|
|
|
kompetencje parlamentu w Polsce start learning
|
|
sprawy wewnętrzne, zwolywanie pospolitego ruszenia, i nobilitację, polityka zagraniczna
|
|
|
sposób głosowania na sejmach start learning
|
|
uchwały nazywano konstytucjami, wymagały jednomyślności-przeciwników zagłusza no głosowano krzycząc
|
|
|
co ile zwolywanie sejm i jego podział start learning
|
|
sejmy zwyczajne co dwa lata na dwa tygodnie oraz sejmy nadzwyczajne
|
|
|
|
start learning
|
|
konwokacyjny-wybór interreksa i miejsce elekcji, zgłaszano kandydatów, nie można było zerwać obrad i głosowano większością, elekcyjne-wybór władcy, koronacyjne w Krakowie
|
|
|
|
start learning
|
|
Laudy-podejmowane większością głosów
|
|
|
|
start learning
|
|
od 1578r. roztrzygano szlacheckie sprawy sądowe-Batory zrzekł się części swoich praw sadowniczych
|
|
|
utworzenie trybunału Litewskiego start learning
|
|
1581r. obrady w Wilnie, Mińsku lub Nowogródku
|
|
|
co musiał przyrzec każdy władca start learning
|
|
pacta conventa(osobiste zobowiązania) i Artykuły Henrykowskie(gwarancja przewilei, obietnica zwolywanie sejmu, zachowanie monarchii elekcyjnej, konieczność akceptacji polityki króla przez senat, wolność wyznania itd.
|
|
|
|
start learning
|
|
maganteria, szlachta średnia, szlachta zagrodową, gołota
|
|
|
charakterystyka chłopów w IRP start learning
|
|
brak przywilei, brak wolności osobistej, przypisani do ziemi, rolnicy, mus płacenia daniny i odpracowania pańszczyzny,
|
|
|
|
start learning
|
|
inaczej antytrynitarze, ariani. podstawą biblia, wszyscy ludzie są równi, potępienie poddaństwa, pacyfizm, chrzest dorosłych, tolarancja-najwiekszy ośrodek Raków
|
|
|
kto i w jaki sposób dążył do kościoła narodowego w Polsce start learning
|
|
protestanci na czele z Janem Łaskim(kalwinista) próbowali przekonać do tego Zygmunta Augusta
|
|
|
|
start learning
|
|
1570r. zjazd luteran, kalwinistów i braci czeskich, sztama i pomoc w wspólnej obronie przed katolikami
|
|
|
Akt konfederancji Warszawskiej start learning
|
|
1573r. w odpowiedzi na wspólnotę protestancką, pokój religijny i kary dla tych co nakurwiają innowierców, każdy nowy król musiał to przysiąc, Polska pierwszym państwem w Europie która miała wolność religijną
|
|
|
|
start learning
|
|
ludzie niechciani, w XVI głównie protestanci-od zwrotu rozróżnieni w wierze z łaciny
|
|
|
sprowadzenie jezuitów do polski start learning
|
|
1564r. Przez biskupa Warmińskiego
|
|
|
giga ważni kaznodzieje katolicy w Polsce start learning
|
|
Piotr Skarga(ten co rzuca spela na obrazie Matejki), Fabian Birkowski, Jakub Wujek(biblię przetłumaczył)
|
|
|
|
start learning
|
|
1596r. w Brześciu Unia kościoła prawosławnego z katolickim-powstanie kościoła Unicekigo (zwierzchność papaja, ale własne obrzędy i małżeństwa przez księży)
|
|
|
Typ co pomógł rozprzestrzenić renesans w Polsce start learning
|
|
Filippo Buonaccori(Kallimach) z Włoch, dyplomata w służbie Kaziemirza Jagiellończyka
|
|
|
|
start learning
|
|
profesor uniwerka w Krakowie, jeden z pierwszych krytyków systemu geocentrycznego. Potem podwiedzone przez Kopernika
|
|
|
nadworni polscy lekarze królów start learning
|
|
Józef Struś, Wojciech Oczko
|
|
|
najsłynniejszy polski alchemik oraz inny słynny kartograf start learning
|
|
Michał Sędziwój, Bernard Wapowski
|
|
|
autor 'o poprawie Rzeczypospolitej' start learning
|
|
Andrzej Frycz Modrzewski-opowiadał się za równością, opieką nad ubogimi, utworzenie kościoła narodowego
|
|
|
pierwsza książka wydrukowana po Polsku start learning
|
|
Raj Duszny autorstwa Biernata z Lublina-modlitewnik
|
|
|
|
start learning
|
|
Mikołaj Rej, Jan Kochanowski-rej rozwijał język narodowy, humanista, reformator. Kochanowski-fraszki
|
|
|
zabytki renesansowe w Polsce start learning
|
|
Wawel, Kapilca Zygmuntowska, Miasto Zamość, ratusze w Poznaniu i Sanodmierzu, rzeźby nagrobkowe,
|
|
|
